Ko su izraelski doseljenici i zašto žive na palestinskim teritorijama?

Otkad je Izrael započeo nemilosrdno bombardovanje Pojasa Gaze 7. oktobra, napadi izraelskih doseljenika na Palestince u Zapadnoj obali i Istočnom Jerusalimu su se više nego udvostručili, podaci su UN.

Porast napada je primorao stotine Palestinaca da napuste svoje domove, a da Izraelci planiraju da nasele te oblasti, pokazuje i plan da se na Zapadnoj obali izgradi nekoliko hiljada stambenih jedinica.

Ko su izraelski doseljenici?

Doseljenici su izraelski građani koji žive na privatnom palestinskom zemljištu na Zapadnoj obali i u Istočnom Jerusalimu. Većina njihovih naselja je izgrađena delimično ili u potpunosti na privatnom zemljištu Palestinaca.

AP Photo/Maya Alleruzzo

Više od 700.000 doseljenika, 10 odsto izraelske populacije od sedam miliona stanovnika, danas živi u najmanje 150 naselja i 128 kampova.

Izraelska vlada daje dozvolu za izgradnju naselja, dok se kampovi i slična "utvrđenja" dižu bez odobrenja. Oni mogu da uključuju grupu od nekoliko ljudi do zajednice od 400 članova.

Pojedini doseljenici dolaze na palestinske teritorije iz verskih razloga, dok druge privlače relativno niski troškovi življenja i finansijski podsticaji koje nudi vlada. Ultraortodoksni Jevreji čine trećinu doseljenika.

Većina izraelskih Jevreja koji žive na Zapadnoj obali smatra da izgradnja naselja poboljšava bezbednost zemlje jer predstavljaju neku vrstu tampon-zone i ograničava kretanje Palestinaca i mogućnost stvaranja palestinske države.

Ipak, među izraelskim levičarima ima onih koji kažu da širenje naselja narušava ideju dvodržavnog rešenja, čime se narušava i mir u Izraelu.

Kada su izgrađena prva naselja?

Izrael je počeo da gradi naselja odmah nakon zauzimanja Zapadne obale, Istočnog Jerusalima i Pojasa Gaze u junu 1967, tokom Šestodnevnog rata.

AP Photo/Ohad Zwigenberg, File

U septembru iste godine je u Hebronu uspostavljen blok Icion u kome danas živi 40.000 ljudi.

U Kfar Ecionu, jednom od najstarijih naselja, živi oko 1.000 ljudi dok u najvećoj naseobini - Modi'in Ilitu - živi 82.000 Izraelaca, uglavnom ultraortodoksnih Jevreja.

Sve naredne izraelske vlade su nastavile sa širenjem naselja na palestinskim teritorijama.

Oko 40 odsto Zapadne obale je pod kontrolom izraelskih naselja, a ona zajedno sa raširenom mrežom kontrolnih punktova, namenjenih Palestincima, efikasno odvajaju palestinske delove jedne od drugih, što znači da je nemoguće da se ujedine i stvore jedinstvenu palestinsku državu.

Prva jevrejska naselja u Palestini nastala su početkom 20. veka kada su Jevreji, suočeni sa ogromnim progonom u Evropi, počeli da pristižu u ove krajeve.

Profimedia

U to vreme je Palestina bila pod britanskom kolonijalnom vlašću i tamo su uglavnom živeli Arapi.

Tel Aviv, najveći izraelski grad, izgrađen je 1909. godine kao prigradsko naselje arapskog grada Jafe.

Velika migracija Jevreja u Palestinu je dovela do arapskog ustanka, ali je 1948. usledila nakba - masovno proterivanje Palestinaca. Oko 750.000 ljudi je moralo da napusti svoje domove, a mnogi su i dalje imali ključeve kuća kod sebe jer su stekli utisak da će preseljenje biti privremeno. Međutim, nikada se više nisu vratili.

Nakba na arapskom jeziku znači katastrofa.

Profimedia

Koliko ih vlada podržava?

Izraelska vlada otvoreno finansira i gradi naselja na palestinskim teritorijama.

Vlasti doseljenicima na Zapadnoj obali daju oko 20 miliona šekela (pet miliona dolara) godišnje da nadgledaju, izveštavaju i ograničavaju palestinsku izgradnju u Oblasti C, koja čini 60 odsto teritorije. Novac služi za unajmljivanje inspektora, kupovinu dronova i drugih uređaja, između ostalog.

Prošle godine je zatraženo od vlade da se suma uveća na 40 miliona šekela.

Izrael ima nekoliko zakona koji omogućavaju doseljenicima da zauzmu palestinsko zemljište:

- Izrael je 26 odsto Zapadne obale proglasio "državnim zemljištem" na kome mogu biti podizana naselja.

- Izrael je koristio pravne mere za eksproprijaciju palestinske imovine za izgradnju "javnih potreba" poput puteva, naselja i parkova.

Nakon potpisivanja Sporazuma u Oslu 1999. godine, izraelska vlada je zvanično prestala da podiže naselja, ali već postojeća nastavljaju da se šire.

Profimedia

Broj ljudi koji u njima žive se sa 250.000, koliko ih je bilo 1993, povećao na 700.000.

Takođe, Izrael je 2017. zvanično najavio uspostavljanje novih naselja.

Postoje i "nevladine" organizacije koje imaju zadatak da izbacuju Palestince iz njihovih kuća koristeći se rupama u zakonu.

Skoro je nemoguće da Palestinci dobiju neophodne izraelske dozvole za gradnju i tako ostanu na svom zemljištu.

AP Photo/Ohad Zwigenberg, File

Šta kaže međunarodno pravo?

Izraelska naselja nisu zakonita prema međunarodnom zakonu. Sva naselja i kampovi se smatraju ilegalnim dokle god krše Četvrtu ženevsku konvenciju koja brani okupacionoj sili da svoje stanovništvo prebacuje na okupiranu teritoriju.

Aktivisti kažu da su naselja enklave izraelskog suvereniteta koje su pocepale Zapadnu obalu i da bi svaka buduća palestinska država izgledala kao serija malih i nepovezanih zajednica, poput crnačkih koje su postojale u Južnoj Africi u vreme aparthejda.

UN su više puta osudile izraelska naselja raznim rezolucijama i glasanjima. Savez bezbednosti UN je 2016. doneo rezoluciju u kojoj se navodi da nemaju pravnu validnost.

Međutim, Vašington, kao najbliži saveznik, Izraelu godinama pruža diplomatsku zaštitu. SAD kontinuirano koriste pravo veta u UN da zaštite Izrael.

AP Photo/Majdi Mohammed

Kako Izrael upravlja Zapadnom obalom?

Izrael je izgradio zid koji se pruža više od 700 kilometara kroz Zapadnu obalu koji ograničava kretanje više od tri miliona Palestinaca na Zapadnoj obali i u Istočnom Jerusalimu.

Sa druge strane, Izrael tvrdi da je zid podignut iz bezbednosnih razloga.

Da bi Palestinci pristupili sopstvenoj zemlji moraju da se prijave za posebne dozvole koje moraju redovno da se obnavljaju, a mogu biti odbijene ili opozvane bez objašnjenja.

Iza zida se nalazi i najmanje 700 prepreka na putevima širom Zapadne obale, uključujući 140 kontrolnih punktova. Oko 70.000 Palestinaca sa izraelskim radnim dozvolama moraju svakog dana da prelaze ove punktove, pa putovanje od pola sata može da traje satima.

Palestinci ni pre rata nisu mogli slobodno da se kreću između Zapadne obale, Istočnog Jerusalima i Gaze i za to su im bile potrebne dozvole. 

 

BONUS VIDEO

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi