Hrvatski ekstremisti ubijali i maltretirali Srbe, upadali u stanove i pljačkali: Kako je zaista počeo sukob u Vukovaru

Na današnji dan, 1991. godine, završene su borbe za Vukovar između tadašnje Jugoslovenske narodne armije i hrvatskih paravojnih formacija. Borbe su trajale 86 dana, od 25. avgusta 1991, a sukob je završen zauzimanjem Vukovara od strane pripadnika JNA.

Od višestranačkih izbora u SR Hrvatskoj sredinom 1990. godine, na kojim je u Vukovaru pobedio Savez komunista Hrvatske (koji je kasnije promenio ime u Socijaldemokratska partija Hrvatske), u opštini Vukovar vlast su držale pristalice Jugoslavije, a predsednik Skupštine opštine od kraja maja 1990. bio je Srbin Slavko Dokmanović.

24sedam/Goran Sivački

S druge strane, na republičkom nivou pobedila je Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana koja je u svom političkom programu jasno isticala želju za nezavisnosti, tj. odvajanje SR Hrvatske od SFRJ, i pokušavala je da umanji politički značaj Srba u Hrvatskoj. Već od kraja 1990, na području Hrvatske civili Hrvati mogli su da kupe oružje bez posebnih dozvola, što je dodatno probudilo osećaj nesigurnosti kod Srba.

Skupština opštine Vukovar u julu 1990. godine odbija da prihvati novi ustav Hrvatske kojim su Srbi izgubili status konstitutivnog naroda i postali nacionalna manjina, a hrvatska vlada zbog toga počinje otvoreno da naoružava paravojne snage, navodno kao rezervnu policiju. 

Napadi na Srbe

Napetost između Srba i Hrvata dodatno je počela da raste pošto je pala prva civilna žrtva u Hrvatskoj. Naime, dok se vraćao sa prvomajskog uranka, Srbina Stevana Inića ubio je Hrvat Đuro Gelenčir, član HDZ-a, što je dramatično odjeknulo među Srbima.

Dve nedelje posle ovog događaja, nekoliko hrvatskih policajaca iz Osijeka se ušunjalo u Borovo Selo, u nameri da skine jugoslovensku zastavu, istaknutu u čast praznika, i postavi novu, hrvatsku zastavu. Stražari su zapucali i dvojicu ranili i zarobili. Sledećeg jutra, dvadesetak hrvatskih policajaca ušlo je autobusom u Borovo Selo, ali su dočekani paljbom.

Printscreen/Youtube/Al Jazeera Balkans

Hrvatska je 25. juna 1991. godine proglasila nezavisnost od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, što je srpski narod video kao osnivanje nove Nezavisne Države Hrvatske. Dok se stanje u istočnoj Slavoniji pogoršavalo, u samom Vukovaru je lokalni komandant hrvatskih paravojnih jedinica Tomislav Merčep stekao reputaciju po brutalnosti prema lokalnim Srbima. Najmanje 80 Srba je ubijeno ili nestalo prilikom napada Merčepovih paravojnih snaga.

Da teror hrvatskih snaga nad Srbima prelazi sve granice, shvatio je čak i komesar hrvatske vlade Marin Vidić Bili. On je 18. avgusta 1991. napisao dramatično pismo celom hrvatskom političkom vrhu u kojem je naveo da Merčepova grupa ubija Srbe, upada u srpske stanove, kuće, krade kola, kamione, diže kafiće u vazduh, odvodi Srbe i ubija ih. Takvo divljanje hrvatskih ekstremista izazvalo je srpsku reakciju, pa je tokom jula i avgusta 1991. godine hrvatska vlada progresivno gubila kontrolu nad istočnom Slavonijom.

Opkoljavanje kasarne i reakcija JNA

Kao datum početka rata uzima se 29. jul 1991, kada su dva pripadnika JNA, koja su iz vukovarske kasarne sa regrutima na redovnom služenju vojnog roka došla u poštu u Borovo naselje, da predaju pisma. Tu ih je napala patrola hrvatske policije. Oni su uspeli da se odbrane i nekako su se vratili u kasarnu.

Naredni dan je i kasarna u Vukovaru bila opkoljena, i nije zauzeta tokom celog vremena rata. Generalštab JNA reaguje u skladu sa svojim ustavnim ovlašćenjima tada još uvek važeće države SFRJ. Narednih meseci iz Srbije dolaze jedinice JNA, koje su bile poslate da odblokiraju kasarnu, a teroriste uhapse.

Profimedia

JNA je zauzela pozicije na desnoj strani Dunava, a bojni brodovi JNA su patrolirali rekom. Sporadični minobacački napadi na Vukovar su počeli u julu, a dalekometna artiljerija je počela da gađa grad početkom avgusta. 

Vukovar je u tom momentu već bio u velikom delu okružen teritorijom pod srpskom kontrolom, a od 25. avgusta počinju redovna granatiranja i vazdušni napadi. Borba se u principu sastojala u intenzivnoj razmeni vatre između teritorija pod srpskom i hrvatskom kontrolom.

Pokušaj Hrvatske vojske da sa tenkovima iz pravca Vinkovaca i Nuštara, a preko Marinaca, dođe do Vukovara završen je neuspehom sredinom oktobra 1991. godine. U međuvremenu, broj hrvatskih pobunjenika se sve više smanjivao, tako da je JNA, koristeći prednost u naoružanju i borbenost dobrovoljaca, započela da oslobađa ulicu po ulicu u Vukovaru.

Profimedia

Nemajući kud, komandant ZNG za Vukovar Mile Dedaković Jastreb naredio je svojim vojnicima da se predaju JNA 18. novembra 1991. godine.

Pokušaj preuveličavanja broja žrtava i stvaranje mita

Još tokom sukoba, a posebno posle pada Vukovara, sa hrvatske strane bilo je pokušaja lažiranja podataka o broju žrtava. Međutim, prema do sada najpreciznijim podacima, na strani JNA su 1.103 vojnika i dobrovoljca ubijena, 2.500 ih je ranjeno, 110 tenkova i transportnih vozila je uništeno, dva aviona su oborena, dok je još jedan pao zbog kvara. 

Printscreen/YouTube

Hrvatski gubici bili su 1.329 poginulih, 777 ranjenih, uništenih 26 tenkova i oklopnih transportera.

Posle rata, pogotovo poslednjih nekoliko godina, u Hrvatskoj se stvara mit o Vukovaru - “gradu heroju”. Svake godine u ovom gradu obeležava se Dan sećanja i tom prilikom se okupi više hiljada ljudi koji često nose zastave i transparente sa ustaškom ikonografijom i porukama.

BONUS VIDEO

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi