Džejms Din: Misterija života i smrti buntovnika sa razlogom

Glumac Džejms Din bio je buntovnik, seks simbol i tinejdžerska ikona, a iako je tokom kratkog života snimio samo tri filma, predstavlja jednu od najuticajnijih ličnosti Holivuda čiji je lik obavijen mnogim tajnama koje i dan-danas intrigiraju.

Džejms Bajron Din rođen je 8. februara 1931. godine u gradiću Marionu u Indijani, SAD. Kao dete seli se u Santa Moniku u Kaliforniji, gde pohađa Brentwood Public School. Nakon što mu majka umire od raka, otac devetogodišnjeg Dina šalje natrag u Indijanu, da živi kod ujaka i ujne na farmi.

Detinjstvo provodi između Indijane i Kalifornije, baveći se sportom i glumeći u dramskoj sekciji.

Iako prosečan u srednjoj školi koju je pohađao, Din je bio izuzetno uspešan u sportu, igrajući u košarkaškom i bejzbol timu. Posle završene srednje 1949. godine, seli se nazad kod oca u Kaliforniju i odlučuje da pohađa studije prava na koledžu Santa Monika. Međutim, to biva kratkog daha, te napušta prava i odlučuje da se prebaci na koledž UCLA i tamo upiše studije glume, gde dobija i ulogu Malkolma u Šekspirovom "Magbetu", kao bolji od 350 drugih studenata koji su došli na audiciju. U isto vreme počinje da pohađa časove u glumačkoj radionici glumca Džejmsa Vitmora, da bi 1951. godine napustio koledž i u potpunosti se posvetio glumačkoj karijeri.

Mlad i ambiciozan, seli se u Njujork.

Profimedia

Po nagovoru Džejmsa Vitmora odlazi u Njujork. Počinje da radi na parkingu ispred televizijskog studija CBS kako bi se izdržavao. Njegov prvi profesionalni glumački angažman bio je u reklami za "Pepsi", a uz to dobija i nekoliko malih uloga u pozorištu i na filmu. Pojavljuje se i u nekoliko televizijskih programa koji su bili veoma popularni pedesetih godina. Zatim dobija i svoju prvu pozorišnu ulogu na Brodveju u predstavi "See the Jaguar" i postaje član prestižne glumačke škole Actors Studio koju su u to vreme pohađali i Marlon Brando, Džuli Heris i drugi poznati glumci tog vremena. Ali njegova uloga u pozorišnoj predstavi "The Immortalist" 1954. godine napokon dovodi do poziva iz Holivuda, piše wannabemagazin.

Prvi od tih poziva bio je onaj za filmsku adaptaciju romana "Istočno od raja". Film se bavio dvema generacijama porodica Trask i Hamilton u dolini Salinas u doba Prvog svetskog rata i kompleksnom ličnošću Kala Traska, koga je igrao Din.

Režiser filma za ulogu Kala prvobitno je želeo Marlona Branda, kojim je Din inače bio opsednut, ali kasnije shvativši koliki talenat mladi Din poseduje bira njega i daje mu prvu veliku ulogu na filmu. Aprila 1954. godine, Džejms napušta Njujork i kreće za Los Anđeles kako bi počeo snimanje. Na Dodeli nagrade Američke filmske akademije, poznatije kao Oskar, 1995. godine Din će dobiti tada već posthumnu nominaciju za ulogu u filmu “Istočno od raja”, i to je bio prvi put da je glumac nominaciju dobio posthumno, ali ne i poslednji. Nažalost, nagradu nije dobio.

Profimedia

Uloga Kala Traska bila je u jednom od tri velika filma u kojima je sebe mogao i da vidi, s obzirom na to da je ovaj film jedini od ta tri koji je pušten u bioskope dok je Din još bio živ.

Po završetku snimanja filma "Istočno od raja", Džejms Din, koji je bio pasionirani ljubitelj automobilskih trka, prvi put se upoznaje sa primerkom luksuznog automobila kao i zavisnošću od brzine, i to kupovinom svog prvog sportskog automobila Porsche 356 Speedster, i počinje da se takmiči na trkama. Bio je drugi u Palm Springsu marta 1955. godine, treći u Bekersfildu maja iste godine, a u Santa Moniki je morao da odustane zbog kvara na automobilu.

Ubrzo nakon uloge Kala Traska usledila je glavna uloga u filmu "Buntovnik bez razloga" s kojim je osvojio publiku, većinom tinejdžere, i kako se kasnije ispostavilo bio od velikog kulturološkog, istorijskog i estetskog značaja za američku kinematografiju.

Zadatak filma bio je da prikaže bunt mladih u SAD-u, iskritikuje roditelje tih istih mladih ali i prikaže međugeneracijski jaz kao i njihove konflikte.

Pored Dina, uloge u filmu imali su još i Natali Vud, Sal Mineo i Denis Hoper, dok je rediteljsku palicu držao Nikolas Rej. Uloga problematičnog tinejdžera Džimija Starka i dan-danas ima veliki uticaj na mlade zbog povezanosti lika sa buntom svih tinejdžera.

Za vreme snimanja, Din kupuje automobil Porsche 550 Spyders (jedan od samo 90 proizvedenih te godine) koji je zvao "mala bitanga", a koji će kasnije biti okarakterisan kao ukleti automobil.

Dolazi zatim ponuda za sporednu uloga u filmu "Div", pored legendarne Elizabet Tejlor i Roka Hadsona. Želeći da pobegne od uloga buntovnika koje je tumačio u dotadašnja dva filma, on ponudu prihvata i pokazuje širok spektar karaktera koje je sposoban da odigra. Po dobijanju uloge naftnog bogataša u filmu, Din odlazi u Teksas na snimanje i u tom periodu ne učestvuje u automobilskim trkama jer mu je to bilo zabranjeno filmskim ugovorom.

Profimedia

Ironično, jula 1955. godine za vreme snimanja filma snimio je i reklamu propagirajući bezbednost u saobraćaju, u kome drugom glumcu govori: "Nekada sam prilično leteo, mnogo sam nepotrebno rizikovao na autoputu ... Sada kada vozim autoputem, izuzetno sam oprezan".

Din je izuzetno voleo kameru, ne samo kada je snimao filmove, već i dok je pozirao poznatim fotografima tog vremena. Naočare koje je nosio na velikom broju fotografija nisu bile deo imidža, već potreba jer je bio ekstremno kratkovid. Nezaboravna je i njegova fotografija sa dugačkim mantilom i cigaretom u ustima. Nastala na ulicama Nujorka, dostigla je slavu njegovih filmova.

Dok su ga jedni hvalili, drugi nisu pisali o njemu pozitivno, pa je u skladu s tim konzervativni kolumnista Džordž Vil 1993. godine napisao da su Džejms i njegovi filmovi krivi za omladinske nemire šezdesetih u SAD.

- U Buntovniku Din je savršeno glumio sebe: mucavog i nerazvijenog adolescenta koji žali samog sebe kao žrtvu bezosećajnih roditelja. Njegov lik lansirao je cmizdravo, otuđeno durenje u stilu: Niko me ne razume koje je upijala omladina šezdesetih smatrajući to političkim stavom – istakao je Vil.

Ipak, na to su poznavaoci mladog glumca odgovorili da je buntovna strana bila samo deo njegove višeslojne ličnosti jer mu nije nedostajalo kreativnosti, intelektualne radoznalosti i ambicija, a mnogi su tvrdili da nije bio idealan lik jer je često bio sklon manipulacijama i sebičnosti. Mnogi glumci koji su radili s njim nisu ga voleli jer je bio vulgaran i pravio je probleme na snimanju zbog svog samovoljnog i instinktivnog kretanja na pozornici ili setu.

Profimedia

"Div" je, ispostavilo se, bio njegov poslednji film, i objavljen je posthumno, nakon čega je iste godine na dodeli Oskara nominovan po drugi put, sada za ulogu u ovom filmu. Nažalost, ni ovaj put ne dobija ovu prestižnu nagradu.

Što se tiče njegovog ljubavnog života, bila je to još jedna od misterija. Preko nagađanja o homoseksualnosti, biseksualnosti do navodnih afera sa mladim glumicama tih godina, jedino se možemo osloniti na navodne izjave i tvrdnje. Na pitanja o svojoj seksualnoj orijentaciji odgovorao je: "Ne, nisam homoseksualac. Ali, takođe neću ići kroz život sa jednom rukom vezanom na leđima."

Jedina njegova veza za koju se tvrdi da je bila prava jeste ona s italijanskom glumicom Anom Marijom Pjeranđeli, koja je takođe umrla veoma mlada i od prevelike doze lekova. Po biografima, ta mediteranska lepotica bila je jedina Dinova ljubav, ali nije opstala jer Ana nije mogla da mu oprosti brojne avanture i zbog toga je okončala njihovu vezu. Din je, prema jednoj od priča, ostao slomljena srca kad ga je ostavila i udala se za pevača Vika Damonea. Ulje na vatru dolila je činjenica da je Din poginuo samo dva dana nakon njenog venčanja koje je, navodno, posmatrao skriven u žbunju pored crkve.

Profimedia

Kobnog 30. septembra 1955. godine, glumac se vozio na trku u gradu Salinasu kalifornijskim putem 466 u svom poršeu 550 spajder s mehaničarom Rolfom Viterihom. Dok su prilazili selu Šolmeu, u susret im je svojim fordom dolazio srednjoškolac Donald Turnspid koji je u tom trenutku sa glavnog puta skretao u sporednu ulicu ne dajući migavac. Din je pokušao da ga izbegne, ali je Ford udario u levu stranu poršea izrađenog od aluminija zbog potrebe razvijanja što većih brzina na takmičenjima. Viterih je kao suvozač prošao s prelomom noge, dok je Dinu pukao vrat i bila mu je smrskana čitava leva strana tela. Nije mu bilo pomoći. Turnspid je imao samo modrice, a policija ga nije tužila verovatno zato što je pri prvoj rekonstrukciji nesreće utvrdila da je Din vozio oko 120 kilometara na sat. Ipak, nekoliko godina kasnije, ponovnom rekonstrukcijom utvrđeno je da Din nije vozio brže od 100 kilometara. Prema tvrdnjama njegovog mehaničara, Dinove poslednje reči bile su: Nemoguće da nas ne vidi…

Nakon ove rečenice, uspostavljen je mit "Živi brzo, umri mlad i budi lep leš". Taj čuveni krik bio je jedna od najizrazitijih okosnica omladinske kulture burnog 20. veka. Na filmu se prvi put čula u ostvarenju "Knock on Any Door" iz 1949. godine, reditelja koji je proslavio Dina, a za potrebe scenarija preuzeta je iz istoimene knjige malo poznatog autora Vilijarda Motlija, objavljene dve godine pre njene filmske adaptacije, piše Glossy. Ova knjiga sasvim je nepoznata najvećem broju čitalaca, a lik Nika Romana nije zaživeo u kolektivnoj svesti. Za Vilijarda Motlija ne zna više gotovo niko, još je manje poznata činjenica da je autor bio crnac i homoseksualac, ali pomenutu frazu kao da poznaju praktično svi...

Profimedia

Džejms Din je sahranjen na Park groblju u Ferimontu, a 1977. godine blizu mesta gde je poginuo u Šolamu (Kalifornija) podignut je spomenik. Pored datuma rođenja i smrti urezan je i rukopisom njegovog najboljeg prijatelja Vilijama Basta njegov omiljen citat, uzet iz Egziperijevog dela "Mali princ": "Ono što je bitno, očima je nevidljivo".

Njegov uticaj na kulturu i medije kao i status ikone u istoriji i dan-danas je veliki.

Nekoliko puta je proglašavan je za gej ikonu, kao i idola svakog neshvaćenog tinejdžera. Jedan je od retkih glumaca koga i muškarci i žene smatraju seksipilnim. Njegovo ime pominje se u više od pedesetak pesama i na desetine serija i filmova; ono i dalje zarađuje preko pet miliona dolara godišnje (prema magazinu "Forbes").  

Posle smrti postao je predmet bezbrojnih analitičkih tekstova, knjiga, dokumentarnih i igranih filmova koji su pokušavali da objasne legendu izgrađenu oko njegovog imena. Kao svaki drugi mit i ovaj krije veliki broj nejasnoća i preterivanja. Mnogo toga u Džejmsovom životu obavijeno je velom tajni, od žena s kojima se družio, preko glasina o homoseksualnosti i psihičkim problemima do samoubilačke opčinjenosti brzinom.

 Dokaz tome da je njegova ličnost bila više nego magična je da je njegov nadgrobni spomenik bio kraden dva puta, dok su žene karminom ostavljale otiske svojih usana na novim dok bi ih još klesali u ateljeu.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi