„Pod zlatnim i plavim nebom“: Raskošne ikone grčkih majstora u Narodnom muzeju

Ministarka kulture i informisanja Maja Gojković otvorila je izložbu „Pod zlatnim i plavim nebom: Ikone grčkih majstora od 15. do 19. veka“ u Narodnom muzeju, u čast 177. rođendana ove ustanove kulture.

Naša najznačajnija muzeološka institucija otvorena je 10. maja 1844. godine ukazom Jovana Sterije Popovića.

Gojkovićeva je, otvarajući izložbu, rekla da je nemerljiva uloga Narodnog muzeja u kulturnom i obrazovnom životu Srbije od svog postanka do danas.

– Posebno je zadovoljstvo što sada imamo obnovljenu zgradu, sa stalnom postavkom koja obuhvata razdoblje od paleolita do umetnosti 20. veka. Veliki broj posetilaca iz zemlje i inostranstva verovatno nije ni svestan činjenice da obilaskom muzeja otkriva samo delić bogate riznice i fondova koji se ovde čuvaju i Narodni muzej svrstavaju u najveće muzeološke centre u ovom delu Evrope – istakla je ministarka.

Maja Gojković je podvukla da ikone koje čine postavku izložbe, pored svoje velike umetničke vrednosti, svojom istorijom i mestima na kojima su stvarane daju jednu širu umetničku, istorijsku i sociološku sliku tog razdoblja.

– Promene koje su se dešavale na političkom planu, a pre svega pad Vizantije, na sreću čovečanstva, nisu značile i prestanak grčke škole ikonopisanja. Ona je nastavila da živi, najviše zahvaljujući brojnim grčkim kolonijama u Mletačkoj Republici, ali i u Osmanskom carstvu.

Ministarka je istakla i veliki značaj sakralnog nasleđa za celokupnu kulturnu baštinu Srbije.

– Brojni manastiri, freske, ikone i ostali biseri srednjovekovnog i drugih perioda umetnosti nastali pod okriljem religija i crkava na ovim prostorima, predstavljaju ključne delove naše istorije i kulture, bez kojih bi u obe ove oblasti nastala velika praznina – kazala je Gojkovićeva.

U okviru izbora autorke izložbe, muzejskog savetnika Branke Ivanić, u postavku je uvršteno 147 ikona. U odnosu na srpske i ruske ikone u Zbirci poslevizantijske umetnosti Novog veka Narodnog muzeja, ikone grčkih slikara su ne samo najmnogobrojnije, već se među njima prepoznaje najviše ostvarenja od velike umetničke vrednosti. Reč je o ikonama autora sa teritorija tradicionalnih grčkih zemalja, kao i sa šireg područja u okviru Osmanskog carstva i susednih zemalja, u kojem su uticaji grčke kulture ostali prepoznatljivi.

Posetioci Narodnog muzeja imaju priliku da upoznaju dela specifičnog italo-kritskog ikonopisnog stila, aktuelnog između 15. i 18. veka u području istočnog Mediterana i Jadrana, a nastalog u susretu pravoslavnog i katoličkog uticaja. Izložene ikone mogu poticati iz radionica ili sa predložaka poznatih kritskih slikara kao što su Andrija Rico, Nikola Zafuri ili Jeremija Paladas.

Druga grupa grčkih ikona u zbirci Muzeja nastala je van neposrednog uticaja italo-kritskog slikarstva, u kontinentalnim oblastima Balkana, tada pod vlašću Turaka. Na njima se prepoznaju dodiri sa delima dugotrajne i značajne Kosturske škole čija ostvarenja predstavljaju nezanemarljivi udeo ukupno sačuvane slikarske baštine Balkana turskog doba.

Posebnu skupinu čine ikone iz Svete Zemlje.

Ikona je bila nezaobilazni predmet svakodnevnice pravoslavnog sveta. Neotuđivi deo ikone je signatura, ime svetitelja ili kompozicije. Svoje misli i poruke, sveta ličnost direktno i u realnom vremenu saopštava posmatraču tekstom, najčešće ispisanom na razvijenom svitku u ruci. Odnoseći sa na isti pojam, tekst i slika zajedno čine ikonu živom u duhu onoga koji je posmatra, u trenutku dok je posmatra.

U vizantijskoj teologiji poštovanje ikona omogućavalo je pobožnima direktnu vezu sa božanskim, učeći da se čast koja se ukazuje slici prenosi na njen prototip.

Pročitajte još

Beli anđeo iz Mileševe: Srpska Mona Liza

Najveći priliv grčkih ikona u Narodni muzej odigrao se u decenijama između 1955. i 1975. godine, kada je Beograd bio ključna tačka migracija stanovništva sa jugoistoka i iz zapadnih krajeva SFRJ. Zahvaljujući ovim višegodišnjim otkupima bilo je moguće oformiti celinu koja oslikava umetnička zbivanja u prošlosti kada je reč o poštovanju i rasprostranjenosti grčkih ikona kod Srba, istrajnih baštinika vizantijske kulture.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi