Pokušao da izbegne rat i spase Jugoslaviju, povlađivao Hrvatima, pa proglašen za izdajnika: Neslavna politička karijera kneza Pavla

Na današnji dan, 1893. godine u Petrogradu (danas Sankt Peterburg), rođen je knez Pavle Karađorđević. On je bio jedini sin kneza Arsena Karađorđevića, rođenog brata kralja Petra I i brat od strica kralja Aleksandra Karađorđevića.

Knez Pavle se školovao na Oksfordu u Engleskoj, gde je živeo sa suprugom, grčkom princezom Olgom, održavajući dobre veze sa britanskom kraljevskom porodicom i aristokratijom. Tek 1925. došao je u Jugoslaviju.

Ulazak u politiku

Po dolasku u Beograd, živeo je mirnim životom interesujući se prvenstveno za svet umetnosti. Međutim, to se naglo promenilo ubistvom kralja Aleksandra 1934. godine u Marseju.

Od tog trenutka Knez Pavle de fakto postaje vladar Kraljevine Jugoslavije. Naime, kralj je testamentom odredio da, u slučaju njegove smrti, Pavle postane jedan od trojice namesnika. Ipak, knez se odmah nametnuo kao vodeća figura, tako da su namesnici Ivo Perović i Radenko Stanković samo formalno upravljali zemljom.

Knez je preuzeo vlast u veoma teškom trenutku. Evropa se u tom periodu drastično menjala. Nemačka i Italija su sve više jačale, a na drugoj strani su bile Velika Britanija i Francuska. Pavle je u takvim okolnostima pokušao da sačuva celovitost Jugoslavije i njenu neutralnost.

Pogrešno rešavanje “hrvatskog pitanja”

Posle kratke vlade Bogoljuba Jeftića, knez je mandat poverio jednom od najsposobnijih srpskih političara, dotadašnjem ministru ekonomije i finansija, Milanu Stojadinoviću.

Stojadinović je shvatao da Jugoslaviji preti raspad, pa je inteligentnom diplomatijom zemlju povezao sa jedne strane sa Nemačkom i Italijom, ali i sa Britanijom i Francuskom. Paralelno s tim, on je, praveći savez sa predstavnicima Slovenaca i bosanskih muslimana, potpuno isključio “hrvatski faktor”. Međutim, Stojadinović je znatno širio svoju vlast, što se nije svidelo knezu, pa ga je smenio i dao mandat Dragiši Cvetkoviću.

Od tog trenutka, srpski politički vrh pravi jednu od većih grešaka i menja strategiju prema Hrvatima. Umesto njihovog političkog marginalizovanja, knez Pavle i nova vlada pokušavaju da, prihvatanjem njihovih zahteva, smire težnju hrvatske političke elite ka cepanju zemlje. Knez je uspostavio kontakt sa Mačekom, predsednikom Hrvatske seljačke stranke, kako bi se rešilo “hrvatsko pitanje” i time Hrvati “vezali” za Jugoslaviju. Kao produkt svega bilo je stvaranje Hrvatske banovine, koja je samo pojačala apetite hrvatskog političkog vrha.

Trojni pakt

Za to vreme, Evropa se polako spremala za rat. Nemačka je težila da privuče Jugoslaviju da uđe u Trojni pakt, a knez Pavle je pokušavao da sačuva neutralnost zemlje. Iako iskreni anglofil za kojeg su i Englezi govorili da više podseća na njihovog sunarodnika nego na Srbina, knez je uvideo da Ujedinjeno Kraljevstvo nema nameru da zaštiti Jugoslaviju. Zato on, na kraju, prihvata ponudu pristupanja Trojnom paktu uz uslove koji nijednoj drugoj zemlji nisu ponuđeni. Od Jugoslavije se nije tražilo da učestvuje u vojnim operacijama, a bilo je i govora o teritorijalnim proširenjima.

Ipak, ovo nikako nije odgovaralo onima kojima je Pavlovo srce bilo najnaklonjenije – Englezima. Britanska imperija obrušila se na kneza, a potom su ga jugoslovenski komunisti proglasili za izdajnika. Preko svojih agenata u Beogradu, engleska služba potpirujue pobunu, pa samo dva dana posle potpisivanja pakta koji je Jugoslaviju trebalo da spase rata, širom zemlje izbijaju velike demonstracije koje dovode do smene tročlanog namesništva na čelu sa knezom Pavlom Karađorđevićem.

Knez je posle državnog udara uhapšen i proteran u Grčku.

Izgnanstvo i rehabilitacija

Okarakterisan kao simpatizer nacista od strane Britanaca, knez Pavle i njegova porodica su postali zarobljenici. Iz Grčke britanske snage odvele su ih u Keniju, pa u Južnoafričku republiku i držale u kućnom zatočeništvu za vreme celog Drugog svetskog rata.

Posle Drugog svetskog rata nove vlasti u Jugoslaviji zabranili su povratak u zemlju knezu Pavlu i celokupnoj porodici Karađorđević. On je proglašen za izdajnika jer je vodio spoljnu politiku približavanja silama Osovine.

Do kraja života je živeo u Parizu gde se posvetio umetnosti, sakupljajući slike i retke umetnine.

Knez Pavle Karađorđević je preminuo 24. septembra 1976. godine u Neiju, kraj Pariza. Sahranjen je u Lozani. Krajem 2011. doneta je odluka o rehabilitaciji kneza Pavla, a njegova supruga kneginja Olga rehabilitovana je 2013. godine.

Posmrtni ostaci kneza Pavla, kneginje Olge i njihovog sina Nikole ekshumirani su i sahranjeni u crkvi na Oplencu, u zajedničkoj grobnici Karađorđevića, uz najviše državne počasti.

pročitajte još:

“Prvi srpski kralj posle Kosova” tek danas shvaćen među Srbima: Na današnji dan 1882. godine proglašena Kraljevina Srbija

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi