Srbija treba da “pije vodu sa dva izvora”: Kralj Milan dao sinu najvažniji savet kako da naša zemlja ostane suverena
Iako nas danas istorija uči o njegovoj veoma važnoj ulozi za Srbiju, kralj Milan je za vreme svoje vladavine bio neshvaćen u širim masama i nije imao podršku naroda
Prvi srpski kralj posle Nemanjića, Milan Obrenović, na današnji dan 1901. godine izgubio je bitku sa upalom pluća u 47. godini, a poslednji izdah ispustio je u glavnom gradu Austrije, Beču.
Kralj Milan je rođen 22. avgusta 1854. godine. Bio je sin Miloša Obrenovića, sina Jevrema Obrenovića (rođenog brata kneza Miloša) i Elene Marije Katardži.
Wikipedia
Brigu o mladom Milanu je uglavnom vodio njegov rođak, knez Mihailo Obrenović. Sa samo šest godina Milan je došao u Kragujevac kod kneza Mihaila koji mu je obezbedio i guvernantu koja ga je vaspitavala i podučavala. Kada je knez Mihailo ubijen u Košutnjaku, tada 14-godišnji Milan izabran je za njegovog naslednika.
Do njegovog punoletstva, Srbijom je upravljalo tročlano namesništvo u kojem su glavnu ulogu imali Milivoje Blaznavac i Jovan Ristić. Sa punoletstvom 1872. godine, Milan Obrenović preuzima vlast od namesništva.
Pročitajte još:
Oslanjanje na vojsku
Na početku svoje vladavine oslanjao se uglavnom na vojsku, pa je radio na njenom jačanju. U spoljnoj politici oslanjao se sve više na Rusiju. Milan je 1876. objavio rat Osmanskom carstvu, ali je nespremna srpska vojska poražena u Prvom srpsko-turskom ratu. Ipak, Srbija je više uspeha imala u Drugom srpsko-turskom ratu.
Posle tog rata Srbiji je na Berlinskom kongresu priznata nezavisnost, a u njen sastav su ušli niški, pirotski, toplički i vranjski okrug.
Rusija podržavala Bugarsku na štetu Srbije
Ipak, Rusija je Sanstefanskim mirom želela da napravi veliku Bugarsku na štetu Srbije, što je razočaralo Milana, pa se od tada u spoljnoj politici više oslanjao na Austrougarsku, sa kojom je 1881. sklopljena Tajna konvencija.
Wikipedia
Tako je Milan stekao austrougarsku podršku za proglašenje Srbije za kraljevinu, što se i desilo na današnji dan 1882. godine.
Iako nas danas istorija uči o njegovoj veoma važnoj ulozi za Srbiju, kralj Milan je za vreme svoje vladavine bio neshvaćen u širim masama i nije imao podršku naroda. Strahujući od bune, naredio je da se od naroda pokupi oružje, što je bio povod za izbijanje Timočke bune u istočnoj Srbiji. Buna je ugušena, a za nju su okrivljeni radikali.
Sukob sa Bugarskom
Tromesečni srpsko-bugarski rat koji je 1885. počeo kralj Milan Obrenović zbog pripajanja Istočne Rumelije Bugarskoj znatno je oslabio njegov položaj u zemlji.
U narodu se tada govorilo da je rat započet iz “Milanovog hira”, međutim, danas se zna da je to bio pokušaj srpskog kralja da obuzda bugarsko širenje, ali i ruski uticaj koji u to vreme nije bio naklonjen Srbiji. Ruska politika je u Bugarima videla glavne saveznike i bila je spremna da im pomogne na štetu Srbije.
Istoričar Ognjen Karanović je za 24sedam objasnio razloge za izbijanje srpsko-bugarskog rata, koji bugarska istoriografija naziva bratoubilačkim.
- U tom periodu Bugarska je još uvek pod snažnim uticajem Rusije, a Srbija Austrije. Kralj Milan Obrenović je bio razočaran politikom Rusije u toku Istočne krize zbog Sanstefanskog mira i srpsko-ruski odnosi su zašli u jednu ozbiljno hladnu fazu. Srpski kralj se plašio da će protežiranjem Bugarske od strane Rusije biti ugroženi srpski nacionalni interesi u južnoj Srbiji i šire. Zato je pokušao da nađe zaštitu Austije i uspeo je u tome – rekao je Karanović.
Wikipedia
A onda se desilo da su Bugari izvršili ujedinjenje kneževine Bugarske i Istočne Rumelije i time prekršili odredbe Berlinskog kongresa 1885. godine.
- Kralj Milan je smatrao da će tim ujedinjenjem Bugarska, koja je već postala respektabilna vojna sila, postati hegemon na Balkanu i da će ona određivati političke procese. Zato je on planirao da jednim brzim udarom na Bugarsku suzbije njene već postojeće težnje prema teritorijama Kosova i Metohije, današnje i tadašnje južne Srbije. Razlog više je bilo to što je bio svestan da stanovništvo u tadašnjoj južnoj Srbiji nije imalo razvijenu nacionalnu svest. Istorijski oni jesu pripadali Srbiji, jer je tu nastala i razvijala se srpska srednjovekovna država. Ipak, u vreme rađanja građanskog društva to stanovništvo je bilo prilično nedefinisano u nacionalnom pogledu. Zbog bliskosti dijalekta u današnjoj Severnoj Makedoniji sa bugarskim jezikom i uticaja bugarske crkve u južnoj Srbiji postojala je opasnost da se ta kompletna teritorija nađe negde u političkim i nacionalnim okvirima Bugarske. Na taj način bi Srbiji bio zatvoren put ka jugu, a već joj je bio zatvoren put ka zapadu i severu, jer je tamo bila Austrougarska. Zato je kralj Milan smatrao da bi to trebalo nekako amortizovati – rekao je istoričar.
On je dodao i da nisu tačna mišljenja da je Austrougarska naterala Srbiju u rat sa Bugarskom.
- Zahvaljujući istorijskim izvorima, mi danas znamo da je Beč nastojao da spreči taj sukob i da je čak kritikovao kralja Milana da nije na njemu da se brine o Berlinskom kongresu i međunarodnom pravu. Ali s obzirom na to da je bio njen saveznik, oni su odlučili da će da ga zaštite u slučaju da se nađe u nezgodnoj poziciji. Neki nezvanični krugovi u Rusiji su, po svemu sudeći, imali uticaja kod kralja Milana i na srpskom dvoru i oni su ih uveravali da Rusija neće pomagati Bugarskoj i da će s vremenom pružiti političku zaštitu srpskim nacionalnim interesima. Zbog svih tih stvari je došlo do rata koji se neslavno završio po Srbiju. To je stvorilo veliki jaz između Srbije i Bugarske – objašnjava Karanović.
Kralj Milan je 1888. godine doneo liberalniji ustav, poznat kao “radikalski ustav”. Zatim je abdicirao i ostavio vlast sinu Aleksandru i napustio zemlju.
Reforma vojske i ulaganje u prosvetu
U Srbiju se vratio 1897. godine kao vrhovni komandant vojske, koju je potpuno reformisao i modernizovao. Istoričari danas smatraju da je ta reforma bila presudna za buduće srpske pobede u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu.
Wikipedia
Kralj Milan je za prosvetu u Srbiji izdvajao značajna sredstva i imao posebnih zasluga. Za vreme njegove vladavine osnovna škola, gimnazija i Velika škola su dobile viši nivo. Broj škola se širom zemlje uvećavao. Zaslužan je i za osnivanje Akademije nauka. Veliki broj đaka školovao se o njegovom trošku na najvišim školama u inostranstvu. Za najbolje temate đaka Velike škole izdvajao je godišnje po 120 dukata tokom svoje cele vladavine. Kad se povlačio sa prestola, Velikoj školi je poklonio zemljište za Botaničku baštu Jevremovac.
Zauvek je napustio Srbiju 1900. godine jer nije podržavao Aleksandrov brak sa kraljicom Dragom. Preminuo je 11. februara 1901. u Beču u 47. godini. Sahranjen je u Manastiru Krušedol, pored kneginje Ljubice.
Savet sinu Aleksandru
Na početku 1897. godine, uoči svog povratka u Srbiju, kralj Milan je uputio više pisama svom nasledniku kralju Aleksandru Obrenoviću.
Wikipedia
U pismima kralj savetuje 21-godišnjeg sina kako da vlada. Predlaže mu da napusti prorusku spoljnopolitičku strategiju svoje majke i premijera Pašića i da umesto toga „pije vodu sa dva izvora”, odnosno da ne veže Srbiju samo za jednu veliku silu. Milan je očigledno razumeo geopolitičku ulogu Srbije i shvatao da naša zemlja može da postane regionalna sila samo ukoliko vodi samostalnu politiku koliko je to moguće. Bilo kakvo vezivanje za neku od velikih sila, od Srbije bi umesto geopolitičkog aktera napravilo piona.
Kralj Milan u pismima sinu otkriva i šta je saznao iz diplomatskih krugova i sa dvora u Beču. Između ostalog, on govori i o nabavci oružja i potrebi da se naoruža zemlja, što po mišljenju kralja Milana nije moguće uraditi legalnim kanalima, tako da će Srbija morati da pribavi oružje drugim tokovima. Modernizacija i nabavka naoružanja za vojsku Srbije pokazaće se ključnim za buduće srpske vojne pobede.
BONUS VIDEO
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari