Na današnji dan stvorena je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca: Odluka stara 102 godine

Na današnji dan, pre 102. godine, formirano je Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca. Čin ujedinjenja potpisan je u kući Krsmanovića u Beogradu, 1. decembra 1918. godine.

Tada su, u prisustvu prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, članova srpske vlade i delegacije iz Zagreba pročitao Ante Pavelić, saopšteni sledeći zaključci:

• Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba “proglašava ujedinjenje države Slovenaca, Hrvata i Srba sa Srbijom i Crnom Gorom u jednu jedinstvenu državu”
• stvara se vladarska vlast na čitavoj teritoriji novostvorene države koju vrši kralj Petar I, odnosno regent Aleksandar Karađorđević
• obrazovanje jedinstvene parlamentarne vlade i narodnog predstavništva

Narodno vijeće izrazilo je želju da se : “Privremeno narodno predstavništvo formira sporazumno između Narodnog vijeća i predstavnika naroda Kraljevine Srbije, ustanovi odgovornost vlade prema parlamentu, ostanu dotadašnje pokrajinske uprave, koje će biti odgovorne autonomnim predstavništvima i pod kontrolom države, da se Konstituanta izabere na osnovu opšteg, jednakog, ravnopravnog, tajnog i proporcionalnog prava glasa, a definitivne državne granice budu u skladu sa etničkim granicama na osnovu principa narodnog samoopredeljenja”.

U Odgovoru na Adresu prestolonaslednik Aleksandar je, u ime kralja Petra I, proglasio “ujedinjenje Srbije sa zemljama nezavisne države Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca”.

Prva vlada KSHS obrazovana je 20. decembra 1918, a Privremeno narodno predstavništvo sastalo se 1. marta 1919.

Pročitajte još: Dan kada je mučki ubijen Aleksandar I Karađorđević: Poslušajte i redak snimak koji svedoči o njemu (VIDEO)

Sećanje na dan kada je rođena Jugoslavija: Euforija se prelivala ulicama, a jedna stvar je bila nezaobilazna

Početkom dvadesetih godina Kraljevstvo SHS je promenilo naziv u Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

Prvodecembarske izjave kao “konstitutivni akt” predstavljale su osnovu državnopravnog provizorijuma u novostvorenoj državi Kraljevini SHS od ujedinjenja do donošenja Vidovdanskog ustava 1921. godine. Najvišu vlast u Kraljevini SHS predstavljali su, u tom periodu – kralj, odnosno regent Aleksandar, vlada i Privremeno narodno predstavništvo.

 

Sve je išlo ka ujedinjenju

Svečanom proklamovanju državnog jedinstva Srba, Hrvata i Slovenaca neposredno su prethodili zaključci Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba i odluke o ujedinjenju Vojvodine i Crne Gore sa Srbijom.

Narodna skupština Srba, Hrvata, Bunjevaca, Slovaka, Rusina i ostalih naroda iz Banata, Bačke i Baranje donela je 25. novembra 1918. Odluku o priključenju Vojvodine Kraljevini Srbiji. Velika Narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori odlučila je 26. novembra 1918. u Podgorici “da se Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu državu”.

Takođe, središnji odbor Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba doneo, posle izvesnog premišljanja, 24. novembra 1918. godine, doneo je odluku o ujedinjenju sa Srbijom i uputio delegaciju u Beograd.

Antić: Istorija je pokazala šta je čije bilo

Istoričar Čedomir Antić za “24sedam” objašnjava da se u tom neposrednom periodu, pre proklamovanja Kraljevstva SHS, pregovaralo kakva će to država biti i kakvo će to biti njeno državno uređenje.

– Odluka o proklamovanju, koja je donesena tog 1. decembra, predstavlja jednu vrstu demokratske odluke – kaže Antić.

Prema rečima našeg sagovornika u to vreme to je bilo nešto što se smatralo najmodernijim.

– Tako su ujedinjene Italija, Nemačka… i mislili su pojedini političari, u Srbiji, ali i u Hrvatskoj i Sloveniji, da će tako stvoriti novi jugoslovenski narod, ali to se pokazalo kao netačno, jer se već krajem 1930. godine pokazalo da to ne može tako – zaključuje istoričar.

Na pitanje da li su svi težili ka jednoj ideju, jedinstvu, naš sagovornik odgovara: – U tom momentu svako je gledao svoje pojedinačne interese, samo su neki smatrali da su ti interesi isti kao opšti, ali neki nisu. Istorija je pokazala šta je čije bilo.

Velika Srbija – tvorevina kratkog daha

Istoričar objašnjava da 1918. godine nije postojala ni nezavisna Kraljevina Srbija ni njena vojska, od pola miliona vojnika, već je Kraljevina Srbija formalno – pravno, postojala u progonstvu, a imala je 157.000 vojnika od koje su veliki deo bili dobrovoljci i ljudi koji nisu bili naši regruti.

– Ta Kraljevina Srbija je živela od pomoći velikih sila, i ona više od 1917. godine nije imala zaštitu od carske Rusije. Ono što je Srbija mogla da traži 1914. godine, a nije, kao i ono što joj je bilo nuđeno pod određenim uslovima 1915. godine, a ona je to odbila, to se nije više našlo “na stolu” 1918. godine – objašnjava on.

U jednom trenutku, kako ističe naš sagovornik, “velika Srbija” je, de facto, postojala.

– Upravo, 13. novembra 1918. godine potpisano je poslednje primirje u Prvom svetskom ratu, sa Mađarskom, i onda je prema tome uspostavljena neka granica do koje srpska vojska treba da dođe. Međutim, srpska vojska je te granice prešla, jer je i preko tih granica živeo srpski narod – u Lici, Baniji, na Kordunu, zapadnoj Slavoniji – navodi Antić i dodaje da su Srbi u to vreme igrali na to da je Jugoslavija najveća srpska država.

Kako navodi, pod Kraljevinom Srba, Hrvata i Slovenaca, ujedinjeni su narodi, a ne države.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi