Vek i po srpske valute: Dinar danas proslavlja 149. rođendan, a evo kako je nastao

Krupan korak u uspostavljanju i razradi novčanog sistema Srbije desio se 1873. godine, kada je za vreme vladavine kneza, a kasnije i kralja Milana Obrenovića donet Zakon o kovanju srpske srebrne monete.

Tako je u Srbiji, na današnji dan 1873. godine, uveden dinar kao novčana jedinica, čime je otklonjen monetarni haos i upotreba više od 40 vrsta tuđeg metalnog novca – dukata, forinti, talira…

Taj zakon je usvojen u Skupštini 29. novembra 1873. godine, po starom, odnosno 12. decembra po novom kalendaru, a knez Milan ga je potvrdio već narednog dana. U skladu sa ovim zakonom, 1875. godine je iskovan prvi dinar u srebru sa likom kneza Milana na aversu u apoenima od 50 para, jednog i dva dinara.

Novac su sve do pada despotovine, 1459. godine, nastavili da kuju gotovo svi srpski vladari, i to širom teritorije srpske srednjovekovne države, u kovnicama koje su se nalazile u blizini brojnih rudnika srebra kao što su Brskovo, Rudnik, Novo Brdo, Srebrnica, Trepča i drugi.

Taj novac zvao se dinar i predstavlja jedno od najbitnijih obeležja samostalnosti i državnosti srpske države u srednjem veku. Brojnost, raznovrsnost i lepota tog novca, shodno vrhuncu moći srednjovekovne Srbije, dolaze do izražaja u kovanju najvećeg srpskog vladara, kralja (1331–1346), a potom cara (1346–1355), Dušana, kada srpska država obimom monetarne produkcije prevazilazi susedne zemlje toga vremena.

Novčani sistem se, po tom zakonu, zasnivao na načelima i odredbama Pariske novčane konvencije iz 1865. godine, na osnovu koje je stvorena Latinska monetarna unija.

Iako Srbija formalno nije pristupila Konvenciji, prvi dinar je shodno njenim odredbama imao isti sadržaj srebra, težinu i dimenzije kao i franak, odgovarajući srebrni novac Francuske i ostalih zemalja članica Konvencije.

Narodna banka Srbije, osnovana 1884. godine, odštampala je prvi papirni novac u zemlji – novčanicu od 100 dinara. Ova novčanica imala je podlogu u zlatu, a prema nekim procenama, njena današnja vrednost je i do 15.000 evra.

Prvobitno, novac za našu zemlju izrađivao se u Njujorku i Francuskoj, dok su kovanice nastajale u Londonu i Parizu, što je bio slučaj sve do podizanja Zavoda za izradu novčanica i kovanog novca na 1929. godine.

Prva odštampana novčanica je bila u vrednosti od deset dinara, po ugledu na već postojeću iz 1926. Na ovoj novčanici nalazila se slika Spomenika slobodi, skulptora Đorđa Jovanovića, koja je danas smeštena u zgradi Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra.

Papir za novčanice je, međutim, sve do Drugog svetskog rata stizao iz Francuske i Engleske, da bi kasnije bio rađen u Sloveniji.

Srebrni novac tada je proizvodila privatna kovnica "Bošković" a. d., sve do odluke kralja da se napravi državna kovnica novca. Tako je kovnica izgrađena u sklopu Zavoda 1937. i ubrzo je započeta i proizvodnja kovanog novca. Zavod je u početku posedovao i sopstvenu elektranu, bunare za vodu, a u okviru njega obavljalo se i školovanje zaposlenih.

Zavod nikada tokom svog postojanja nije prestajao sa radom, sem što za vreme Drugog svetskog rata nije korišćen za štampanje državnog novca, već je služio za potrebe nemačke vojske.

Kada je Savezna Republika Jugoslavija prešla u Državnu zajednicu Srbije i Crne Gore 2003. godine, srpski dinar zamenio je jugoslovenski.

Na sadašnjim novčanicama i kovanicama prikazani su portreti ljudi značajnih za istoriju Srbije i Narodne banke Srbije, ali i srpski spomenici kulture.

Narodna banka Srbije vrši izdavanje novčanica i kovanog novca, utvrđuje njihove apoene i obeležja, ali i donosi odluke o puštanju novca u opticaj i njegovom povlačenju.

Bonus video

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi