Lužički Srbin postao jedan od najvećih srpskih heroja: Došao iz Pruske da se bori za naš narod pa ušao u legendu (FOTO)

Bio je pruski oficir, koji je prešao u srpsku vojsku i postao jedan od naših najvećih heroja. Po poreklu Lužički Srbin, ali po srcu i nacionalnom osećanju – Srbin. Radi se, naravno, o Pavlu Jurišiću Šturmu koji je preminuo na današnji dan 1922. godine.

Rodio se 22. avgusta 1848. godine u Bistrici kod Gerlica (Lužica) u Šleziji, od oca Otona Šturma lužičkog Srbina upravnika lovišta cara Vilhelma I i majke Hermine. Kršteno ime mu je bilo Paul Šturm, koje je kasnije srbizovao (Šturm na nemačkom znači juriš).

Wikipedia

Vojno obrazovanje je stekao na Vojnoj akademiji u Vroclavu (Šleska) i Ratnoj akademiji u Nansiju (Francuska). Po završenoj vojnoj školi kao oficir Pruske sa činom vodnika dočekao je Francusko-pruski rat, a neposredno pred početak ovog sukoba dobio je čin potporučnika u koji je unapređen 15. jula 1870. godine. Bio je ratni drug iz francusko-pruskog rata sa feldmaršalom Makenzenom.

U Srbiju je, sa bratom Evgenijom koji je takođe bio oficir, došao 1876. godine pre srpsko-turskih ratova da predaje na srpskoj vojnoj akademiji. 

Pavle se prvi put oženio 1881. godine Savkom, ćerkom Stevana Piroćanca, sreskog načelnika i tada promenio ime i prezime. Prva supruga mu se razbolela od tuberkuloze i preminula tri godine kasnije. Kao krsnu slavu uzeo je Svetog Savu. Šturm se oženio i drugi put, Jelenom, iz porodice Milovanović iz Novog Sada, ćerkom vlasnika rudnika. 

Borba protiv Turaka

Po izbijanju neprijateljstava između kneževine Srbije i Otomanske imperije 1876. godine, učestvuje u srpsko-turskim ratovima. Preuzeo je komandu nad Šabačko-Posavsko-Tamnavskim bataljonom 2. klase, sa kojim je učestvovao u borbama na Drini kod sela Lešnice i Popova i u istočnoj Bosni. Zbog toga je odlikovan Ordenom Takovskog krsta i unapređen u čin kapetana. Kada su završene velike borbe na Drini, određen je da ide na Istočni front, u štab generala Černjajeva, u novoformiranu jedinicu Leteći kor. Međutim zbog nastupajućeg primirja ova jedinica gotovo nije ni dejstvovala.

Početkom Drugog srpsko-turskog rata, decembra 1877. godine postavljen za komandanta 1. dobrovoljačkog puka, a zatim i za komandanta Krajinskog puka Timočke kombinovane brigade Knjaževačke vojske. Na čelu ove jedinice učestvovao je u borbama kod Bele Palanke i u oslobađanju Pirota. Južno od Kuršumlije, ratovao je od januara 1878. godine, i na tom frontu ostao sve do sklapanja primirja. Po završetku rata, u mirnodopskoj organizaciji stajaće vojske, postavljen je za komandira 4. čete u 2. bataljonu Stajaće vojske. Već 1882. godine postavljen je za komandanta Nastavnog bataljona, a oktobra 1883. za vršioca dužnosti komandanta 8. bataljona Stajaće vojske.

Wikipedia

U Srpsko-bugarskom ratu, novembra 1885, bio je komandant 6. aktivnog puka Drinske divizije, sa kojom je učestvovao u borbama kod Slivnice, u Bugarskoj, a po povlačenju srpske vojske iz Bugarske, učestvovao je i u borbama na Crnom vrhu, kod Pirota.

Tokom period mira promenio je nekoliko dužnosti u vojsci, a čak je jedan kratak period bio i penzionisan.

Pratilac kralja Petra

U martu 1908. godine imenovan je za prvog ađutanta kralja Petra I i tu dužnost, sa ratnim prekidom, obavljao je do avgusta 1913. godine. Na ovaj položaj ga je lično postavio kralj Petar I, jer su se obojica lično poznavali iz perioda dok su bili na usavršavanju u Francuskoj u istom puku. 

Kralja Petra je pratio na njegovom prvom zvaničnom putu u Rusiju, Bugarsku, Osmanlijsko carstvo - u Carigrad i na Svetu goru 1910. godine, a istu dužnost je obavljao i 1911. godine tokom kraljevih poseta Italiji, Francuskoj i ponovo Rusiji, prilikom udaje princeze Jelene za bliskog carevog rođaka.

Balkanski ratovi

Mobilizacija izvršena septembra 1912. godine dovela ga je na čelo Drinske divizije prvog poziva. Ova snažna i velika jedinica (koju je činilo skoro 28.000 vojnika), u operacijama koje su počele 12. oktobra 1912, bila je u sastavu I armije. Njeni delovi bili su prethodnica srpske vojske, Šturm je bio u borbenom stroju i bio je ranjen. Nalazeći se u centru operacija, odlučio je da sa Nikuljanskog visa napadne Zebrnjak, čijim osvajanjem je razbijen čvor celokupne turske odbrane kod Kumanova. Ta bitka je bila glavna i presudna za poraz turske armije. 

Dalji put sa ovom jedinicom nastavljao se ka Skoplju i Velesu, a posle pobeda na Babuni i Bakarnom gumnu oslobođeni su gradovi Prilep i Bitolj. Za ove zasluge Šturm je Velikim vojnim ukazom unapređen u čin generala.

U periodu koji nastaje posle sklapanja ugovora o miru, maja 1913. godine Šturm je postavljen za komandanta Dunavske divizije prvog poziva. Ova divizija je u ratu koji je izbio sa Bugarima, direktno uključena u borbena dejstva i branila je zonu na pravcu Kratovo – Kriva Palanka. U Bregalničkoj bici, na čelu svoje divizije, Šturm učestvuje na Krivorečkom pravcu, u teškim borbama na terenu Osogovskih planina.

Prvi svetski rat

Po austrougarskoj objavi rata Srbiji, Vrhovna komanda Šturmu ukazuje veliko poverenje, odredivši ga za komandanta Treće armije. Zadatak ove armije bio je da na zapadu Srbije, na prostoru od Obrenovca, preko Šapca, Mačvanske Mitrovice, Loznice do Ljubovije, zatvara i brani granicu.

Velikim zalaganjem njegove Treće armije sprečen je prodor austrougarskih trupa u Srbiju čime je generalu Stepi Stepanoviću i njegovoj Drugoj armiji omogućeno da izvrši raspoređivanje i odnese prvu pobedu Antante nad Centralnim silama u Cerskoj bici. Prelazeći iz odbrane u napad ova armija je u drugoj polovini avgusta 1914. godine izbila na Drinu, a u septembru učestvovala u borbama na Mačkovom kamenu.

Wikipedia

U Kolubarskoj bici, u novembru i decembru, Treća armija pod komandom Jurišića držala je centralni deo fronta, a u ofanzivi u decembra sadejstvovala Prvoj armiji u slomu austrougarskih trupa. Po završenoj Kolubarskoj bici, jedinice Treće armije oslobodile su Beograd, 15. decembra, posle trinaestodnevne okupacije.

Tokom združenog napada na kraljevinu Srbiju 1915. godine u kome su učestvovale Austrougarska, carevina, Nemačka i kraljevina Bugarska trupe pod njegovom komandom su pružale odlučan otpor XI nemačkoj armiji, sprečavajući njen prodor ka Moravskoj dolini. 

Oktobra 1915. godine, jedinice Treće armije branile su dunavsku obalu od napada iz Banata, i na Dunavu, od Grocke do Golupca, primile su glavni udar u svim operacijama. 

Posle teških petnaestodnevnih borbi, srpske trupe su se povukle ka unutrašnjosti i Kosovu. Treća armija povlačila se pravcem Peć-Andrijevica-Podgorica-Skadar-Lješ-Drač i ona je poslednja napustila Peć, 6. decembra 1915, štiteći odstupnicu srpskoj vojsci.

Šturm je u povlačenju kroz Albaniju uspeo da Trećoj armiji dopuni ljudstvo, tako da je ona 31. decembra 1915. godine brojala skoro 30.000 vojnika. Sa svojim jedinicama prešao je na Krf, na oporavak srpske vojske. Na poziv glavnokomandujućeg francuske vojske na Solunskom frontu, generala Saraja, grupa viših oficira srpske vojske sa Šturmom na čelu, otišla je u Solun, marta 1916. godine i upoznala se sa karakteristikama novog načina vođenja rata, posebno sa savremenom vezom i upotrebom novog, sve značajnijeg roda, avijacijom. 

Po prelasku na solunsko ratište, u aprilu i maju, Treća armija zaposela je front na liniji od Kajmakčalana do puta Banica - Lerin. U drugoj polovini avgusta 1916. godine, učestvovala je u ogorčenim borbama na Kajmakčalanu, što je dovelo do velikih ljudskih i materijalnih žrtava. To je, verovatno, bio jedan od razlog što je Vrhovna komanda, avgusta 1916, poverila Treću armiju privremeno komandantu Prve armije generalu Milošu Vasiću. 

Odlazak u Rusiju i japanski orden

U oktobru 1916. u Dobrovoljačkom korpusu, formiranom u Rusiji, došlo je do unutrašnjih nemira. Vrhovna komanda je poslala je zato Šturma da proceni nastalu situaciju, pomogne komandantu te jedinice, generalu Mihailu Živkoviću, u njenom sređivanju, i o svemu podnese detaljan izveštaj. 

Wikipedia

Na tom zadatku Šturm se zadržao do početka 1917. godine, kada se preko Japana vratio u Solun. Prilikom posete ove zemlje Japanski car Jošihito ga je odlikovao Ordenom cvetova Paulovnije na velikom krstu i time je Jurišić postao jedini srpski oficir koji odlikovan ovim ordenom.

Pred kraja rata u martu 1917. godine, Šturm je postavljen na novu dužnost kancelara Kraljevskih ordena. Po završetku rata ostao je u aktivnoj službi još tri godine. Penzionisan je 8. novembra 1921. godine u 74. godini života. 

Sedam ratova i 56 godina vojničke službe

Za sobom je imao 56 godina vojničke službe i učešće u sedam ratova. Ratovao je protiv Turaka, Bugara, Arnauta, Austrijanaca i Mađara. Borio se za Prusku i protiv nje. Kao nemački oficir borio se protiv Francuza, a kao srpski oficir ratovao je zajedno sa njima. Bio je jedan od najsposobnijih oficira srpske vojske, koji može stati rame uz rame slavnim srpskim vojvodama.

Posle penzionisanja živeo je skromno u Beogradu. Preminuo 13. januara 1922. godine, od posledica zapaljenja pluća i sahranjen sa svim počastima na Novom groblju.

BONUS VIDEO

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi