Zašto je Dom Narodne skupštine više od zgrade: Istorija, arhitektura i simbolika! (FOTO)

Na današnji dan, pre tačno 87 godina, monumentalno zdanje Skupštine, svedok burne istorije i arhitektonske majstorije, otvorilo je svoja vrata prvim poslanicima.

Dug proces izgradnje, koji je započeo polaganjem kamena temeljca 1907. godine od strane kralja Petra I Karađorđevića, konačno je dobio svoj epilog.

Projekat ovog reprezentativnog zdanja prvobitno je poveren arhitekti Konstantinu A. Jovanoviću, ali nakon promene Ustava i potrebe za dvodomnom Skupštinom, kormilo preuzima Jovan Ilkić, čiji je rad pobedio na konkursu 1901. godine. Međutim, kontroverze oko originalnosti dizajna nisu izostale, te je javnost zahtevala više nacionalnih elemenata u arhitekturi.

Nakon promene Ustava, balkanskih ratova, Prvog svetskog rata i smrti Jovana Ilkića, novi polet u izgradnji Skupštine donosi njegov sin, arhitekta Pavle Ilkić. No, tek nakon smrti kralja Aleksandra 1934. godine, zgrada je finalizovana pod nadzorom Nikolaja Krasnova, ruskog emigranta i arhitekte.

Sama zgrada odražava monumentalnost akademske arhitekture. Centralni portik, raskošne sale, reprezentativni kabineti i diplomatski salon samo su neki od elemenata koji čine ovu građevinu jedinstvenom. Enterijer, s detaljima kao što su mermerni stubovi, staklene tavanice i rezbarije, svedoči o bogatstvu i pažnji posvećenoj svakom segmentu.

Uprkos svojoj grandioznosti, zgrada Skupštine nije lišena nedovršenih detalja, kao što su predviđene skulpture i kruna nad kupolom koje nikada nisu postavljene. Ali možda je upravo taj spoj savršenstva i nesavršenosti ono što je čini posebnom.

Ova građevina nije samo arhitektonska lepotica, već i svedok istorije i promena koje je naša zemlja doživela. Prepoznajući njenu vrednost, zgrada Skupštine proglašena je za spomenik kulture 1984. godine, obezbeđujući joj mesto u srcima generacija koje dolaze.

Riznica umetničkog blaga

Mali broj Beograđana je upoznat sa skulpturama koje krase sam ulaz Doma Narodne skupštine, koja je proglašena spomenikom kulture, između ostalog i zbog značajnih umetničkih dela koja je krase. 

Odmah na ulasku nalaze se četiri monumentalne figure, isklesane u prilepskom mermeru, čvrstih, stabilnih oblika. One predstavljaju ličnosti koje simbolizuju istorijski razvoj srpskog naroda i rodonačelnika kraljevske dinastije. 

To su: car Dušan (D. Filipović), kralj Tomislav (V. Radauš), knez Kocelj (T. Kosa) i Karađorđe (F. Kršinić). 

 

Pa tako, figure Zanatstvo i Pomorstvo (rad P. Palavičinija) i Poljoprivreda i Industrija (rad F. Goršea), izvedene su u mermeru, a njima su srodna dva ostvarenja F. Kršinića odlivena u bronzi, personifikacije Pravde i Prosvete.

Dvadesetih godina prošlog veka, po zamisli arhitekte Ilkića, vajarska ostvarenja, koja bi svojim simboličnim karakterom upućivala na funkciju same institucije i značaj onoga što oličava, trebalo je da budu postavljena na frontovima iznad oba ulaza i duž gornje ivice bočnih krila zgrade. Međutim, do realizacije nije došlo, već je odlučeno da se odabrani gipsani modeli, nastali 1925. i 1926. godine, postave u unutrašnjost zgrade. 

Sačuvano je devet radova: Odbrana i Rudar (D. Arambašić), Nauka (P. Palavičini), Saobraćaj (L. Dolinari), Zanatstvo (I. Kerdić), Trgovina (Ž. Lukić), Političar (I. Zajec), Gradinar (I. Napotnik) i Građevinar (D. Hotka). 

 

Pored ovih skulptura, Narodna skupština čuva i retke štampane knjige - Prvi srpski ustav (Sretenjski ustav), sultanov hatišerif iz 1838, rukom hvatane beleške sa sednica 1914-1918, u Nišu i na Krfu, Slavenoserbski magazin štampan u Veneciji 1768. i mnoge druge. 

Ovom zdanju poseban pečat daje skulptura "Igrali se konji vrani", delo vajara Tome Rosandića, koja je 1939. godine postavljena uz stepenišni prilaz samog Doma Narodne skupštine. 

 

Bonus video

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi