Zbog pucnjave svi pričaju o manastiru Banjska, ali on čuva mnoge tajne: Bio je ukrašen čuvenim zlatom i građen po uzoru na Hilandar
U svojoj monumentalnosti, manastir se sastoji od crkve, trpezarije, biblioteke, konaka i "carske palate", a tokom 15. veka pretrpeo je požar
Manastir Banjska, smešten u severnom delu Kosova i Metohije kod Zvečana, je zadužbina kralja Milutina. Prošlog vikenda je došao u žižu interesovanja posle sukoba između Srba i kosovske policije. Prema najnovijim informacijama, u sukobu je život izgubilo četvorica Srba, dok su dvojica teško ranjena. Mešutim, ovaj spmenik čuva mnogo tajni.
Posvećen je Svetom Stefanu, a manastir je izgrađena između 1313. i 1317. godine, kao delo srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina, i jedan je od retkih manastira sa očuvanom osnivačkom poveljom, poznatom kao "Povelja kralja Milutina manastiru Banjska". U svojoj monumentalnosti, manastir se sastoji od crkve, trpezarije, biblioteke, konaka i "carske palate", a tokom 15. veka pretrpeo je požar, zatim je bio i napušten.
Pročitajte još:
U 16. veku, manastir je naredbom sultana razoren. Banjska je po srednjovekovnim izvorima bila poznata kao jedan od najlepših srpskih manastira, izgrađena u čistom raškom arhitektonskom stilu srpskog klasicizma, po uzoru na druge kraljevske mauzoleje, poput manastira Studenice Stefana Nemanje do manastira Svetih Arhanđela cara Dušana.
Crkva Svetog Stefana u Banjskoj je pretrpela značajna oštećenja tokom vekova, ali je konzervirana i delimično rekonstruisana u 20. veku.
Manastir je proslavio svojih sedam vekova postojanja 2013. godine i započeo proces obnove crkve i kompleksa manastira.
Nekada je Banjsku krasilo čuveno "banjsko zlato", koje je činilo tanko pozlaćivanje fresaka i drugih umetničkih elemenata, inspirisano raškom tradicijom gradnje kraljevskih mauzoleja.
Nažalost, danas je od tog blaga sačuvano svega nekoliko izbledelih fragmenata.
Manastir Banjska je 520 godina proveo u ruševinama. Manastirsko zlato i dragocenosti, pa čak i tesani kamen sa crkve i manastirskog naselja su rastureni i razneti, darovna povelja "samodršca svih srpskih i primorskih zemalja" je vekovima bila u tuđim rukama, dok su mošti kralja Milutina u tuđoj zemlji, daleko od njegove zadužbine. Posle Kosovske bitke 1389. godine, njegovo telo je preneto u Trepču, a potom, 1460. godine, u bugarski grad Sofiju, gde se i danas nalazi u crkvi Svete Nedelje.
Ipak, znajući da se radi o velikoj svetinji, narod je vekovima obilazio znamenite zidine Banjske. Ponovo je, trudom Srpske Crkve, manastir oživeo i propojao 2004. godine, kada se u njemu okupilo mlado monaštvo. Manastir je odmah po osnivanju postao duhovni centar Srba na Kosovu.
Po uzoru na Hilandar
Ostaci glavnog ulaza u manastir svedoče da je on imao veoma svečan oblik i siguran sistem zaštite. Velika odbrambena kula, južno od manastirske kapije, sazidana po ugledu na svetogorske pirgove, gotovo da je istovetna sa hilandarskim pirgom podignutim u Milutinovoj obnovi Hilandara.
Sve manastirske građevine, njihova obrada, kao i koncepcija celine prostora, u najboljem su toku tadašnjih vizantijskih ostvarenja. Najsličnije su odgovarajućim građevinama manastira Hilandara.
Sličnost tih dveju velikih i vrednih celina ukazuje da je kralj ktitor sabrao skupinu majstora iz vodećih vizantijskih središta da bi mu gradili i u Hilandaru i u Banjskoj. Samo je za izgradnju Banjske ktitor okupio graditelje koji su ovladali majstorstvom romanske arhitekture. Postoje i pretpostavke da je u građenju Banjske učestvovao i na njoj stekao impozantno graditeljsko isustvo kasniji protomajstor Dečana Fra-Vita iz Kotora.
Čuveno "banjsko zlato"
Glavni ponos Banjske bilo je čuveno "banjsko zlato", opevano u narodnoj pesmi i opisano u onovremenim putopisima. Činili su ga tanki zlatni listići kojima je oblagana pozadina fresaka, takođe po uzoru na manastire Studenicu, Mileševu i Sopoćane. Danas je od tog živopisa očuvano samo nekoliko izbledelih fragmenata.
Kada se kralj Milutin 1321. godine upokojio u svom dvoru u Nerodimlju i arhiepiskop Danilo preneo njegovo telo u Banjsku, crkva je velikog zadužbinara dočekala u punom sjaju svoje impozantne arhitekture oduhovljene raskošnim fresko-slikarstvom i crkvenom umetnošću.
Sahranjena majka cara Dušana
U Banjskoj je u severnoj kapeli kasnije sahranjena i kraljica Teodora, supruga Stefana Dečanskog i majka cara Dušana, pa je to bio i razlog da je car Dušan, povodom svog krunisanja 1346, već bogatoj Banjskoj, poveljom darovao nove posede.
Figura Bogorodice i Hrista
Timpanon je nekada krasila monumentalna sedeća figura Bogorodice sa malim Hristom na krilu, izrađena na način na koji su raški umetnici interpretirali zapadne umetničke stilove — romaniku i gotiku. Ova Bogorodica se danas čuva u crkvi Sokolici, nedaleko od manastira, dok se delovi kamenog ukrasa manastirskih fasada nalaze u Narodnom muzeju u Beogradu, Arheološkom muzeju u Skoplju, a nešto je ugrađeno u objekte sela oko Banjske.
Jedini nalazi skupocenog nakita iskopani su slučajno, za vreme Prvog svetskog rata 1915. godine, iz groba kraljice Teodore, prve žene kralja Stefana Dečanskog i majke cara Dušana.
To su dva zlatna prstena: prvi je ukrašen antičkom kamejom, a na glavi drugog je predstava dvoglavog orla i natpis: "Ko ga nosi, pomozi mu Bog". Prvi prsten se danas nalazi u posedu porodice poznatog kolekcionara Ljubomira Nedeljkovića, a drugi se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu.
Bonus video:
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari