Proklamacija o prisajedinjenju oslobođenih oblasti Kraljevini Srbiji: Događaj nakon kojeg je kralj Petar I nazvan Oslobodilac!

Na današnji dan 1913. godine u Ribarskoj Banji kod Kruševca, kralj Petar I Karađorđević potpisao je i svečano objavio Proklamaciju o prisajedinjenju oslobođenih oblasti Kraljevini Srbiji (ili Proglas o prisajedinjenju južnih krajeva).

Proklamacija je direktna posledica odredbi Bukureškog mira (10. avgust 1913. godine) kojim je okončan Drugi balkanski rat.

Ovaj dokument se sastoji iz dva dela: prvi deo u kome se kralj obraća srpskom narodu i drugi deo u kome se kralj obraća narodu oslobođenih i prisajedinjenih oblasti.

Kralj Petar je inače vrlo često posećivao Ribarsku Banju zbog lečenja reume. Prilikom tih poseta bio je smešten na prvom spratu vile „Srbija”.

Ubrzo nakon donošenja ove Proklamacije, rešenjima Vlade u oslobođenim oblastima su uvedeni carinski propisi i trgovinski ugovori (27. avgust/9. septembar 1913), poštanski, telefonski i telegrafski propisi (29. avgust/11. septembar 1913) i propisi o taksama (4/17. septembar 1913). Uspostavljen je i normalizovan železnički saobraćaj u ranijim granicama i oslobođenim oblastima (13/26. oktobar 1913) i uvedeni pojedini propisi Ustava Kraljevine Srbije od 1903. godine (20. novembar/3. decembar 1913). Ministarstvo unutrašnjih dela je donelo raspis o ličnim ispravama i pasošima za kretanje u oslobođenim oblastima Srbije (23. novembar/6. decembar 1913). To je nastavljeno i u 1914. godini.

Foto: 24sedam/M.K.

 

Original Proklamacije se nalazi u Arhivu Srbije i nosi datum 25. avgust 1913. godine, jer je tada u Srbiji još uvek bio u upotrebi stari – Julijanski kalendar.

U Ribarskoj Banji je 2006. godine postavljena spomen-ploča na mestu na kome je kralj Petar potpisao Proklamaciju. Na spomen-ploči je ispisan tekst: "Na ovom mestu 25. avgusta 1913. godine Njegovo Veličanstvo Kralj Petar Prvi Karađorđević potpisao je Deklaraciju o povratku Kosova i Metohije matici, Kraljevini Srbiji. Ribarska Banja, 2006. godine". Mermerna spomen-ploča (dimenzija 80h60 cm) nalazi se na bedemu ispod vile "Slavonija" (neposredno iza vile "Dalmacija"), u podnožju stepenica koje se ka istoku penju prema vili "Crna Gora“.

Proklamacija je objavljena u „Srpskim novinama“, tadašnjem službenom glasilu Kraljevine Srbije i to: prvi deo u broju 186. od 1913. godine u utorak, 27. avgusta 1913. godine (po starom kalendaru), a drugi deo u broju 187. od 1913. godine u sredu, 28. avgusta 1913. godine (po starom kalendaru).

Prvi deo Proklamacije objavila je i „Politika“ u sredu, 28. avgusta 1913. godine (po starom kalendaru), br. 8457.

Inače, tih dana su takođe u Ribarskoj Banji potpisani ukazi o raznim razrešenjima i imenovanjima u policiji (20. avgust/2. septembar 1913) i vojsci (24. avgust/6.septembar 1913). Istom prilikom osnovan je „Vardarski divizijski vojni sud” kao prvostepeni vojni sud sa sedištem u Skoplju u kome je već ranije bio smešten Štab Vardarske divizijske oblasne komande (24. avgust/6.septembar 1913).

Kraljevina Srbija je pre balkanskih ratova i oslobođenja južnih krajeva zauzimala površinu od 48.303 km2 na kojoj je 1912. godine živelo oko 2.922.000 stanovnika. Ovo prisajedinjenje Srbiji je donelo 39.497 km2 nove teritorije na kojoj je živelo oko 1.208.000 stanovnika. 

Proširenje, odnosno prisajedinjenje je obuhvatalo veći deo teritorije današnjeg Kosova i Metohije (bez Peći i Đakovice sa okolinom — u sastavu Kraljevine Crne Gore), Rašku oblast i teritoriju današnje Republike Makedonije. Ovo znači da je Kraljevina Srbija u ratnu 1914. godinu ušla sa površinom od 87.800 km2 i 4.130.000 stanovnika.

Bonus video

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi