Početak nuklearne ere: Na današnji dan pušten u rad prvi nukelarni reaktor u Srbiji

Na današnji dan, 28. decembar, 1959. godine u Vinči je pušten u rad prvi nuklearni reaktor u Srbiji, koja je tada bila republika u okviru Jugoslavije.

Pripreme su trajale 11 godina pod rukovodstvom akademika Pavla Savića.

Reaktor RA, snage 6.5 MW, moderiran i hlađen teškom vodom, kupljen je četiri godine ranije, kao gotov proizvod Insituta za teorijsku i eksperimentalnu fiziku iz Moskve.

To je tada značilo da je konačno omogućena domaća proizvodnja radioizotopa koji se koriste u medicini, industriji, poljoprivredi i istraživačkim institucijama. Jugoslovenski nukelarni program napušten je 1968. godine.

Printscreen/Youtube/merimeri7

Do 1976. godine reaktor je radio sa niskoobogaćenim gorivom, a kasnije se prelazi na visokoobogaćeno gorivo, sa 80 odsto obogaćenim uranijum-dioksidom.

Ovaj reaktor decenijama je bio okosnica multidiscipliranog nuklearnog programa u Srbiji.

Zaustavljen je u avgustu 1984. godine, zbog zamene goriva i planirane rekonstrukcije, ali iz niza razloga nikada kasnije nije pušten u pogon, da bi 2002. godine bila doneta odluka o trajnom prestanku rada i njegovoj dekomisiji.

Institut osnovan 1948. godine

Institut za nuklearne nauke "Vinča" osnovan je 1948. godine kao naučni centar za istraživanje najsavremenijih tema u osnovnim prirodnim naukama – fizici, hemiji i biologiji. Zapravo, baš tim redom. Zadatak da osnuje institut dobio je profesor Pavle Savić, fizikohemičar, koji je pozvan nazad u Jugoslaviju iz Instituta za fizičke probleme u Moskvi, gde je radio u laboratorijama akademika, kasnije Nobelovca, Pjotra Leonidoviča Kapice od poslednje godine Drugog svetskog rata.

Izgradnji Instituta za ispitivanje materija, kako ga je zvao, odnosno Instituta za fiziku, kako je kasnije glasio zvanični naziv, Pavle Savić je posvetio sve svoje snage, volju i predanost. Uz njega je učestvovalo nekoliko kolega entuzijasta, ali je sve bitnije poslove uradio upravo on sam. Zna se, recimo, da je većinu početnih laboratorija (za fiziku, hemiju i biologiju) sam projektovao i nadgledao izgradnju, tako što je boravio u blizini gradilišta, na seoskom imanju i spavao na slami u ambaru.

Printscreen/Youtube/merimeri7

Kasnije je koordinisao opremanje instituta instrumentima za naučna istraživanja, koje je dobrim delom uspeo da dobije iz inostranstva na račun ratnih reparacija.

Okupio je u Institutu tadašnju mladu naučnu elitu Jugoslavije, uglavnom od stručnjaka entuzijasta koji su tek završili školovanje. Radila su se istraživanja koja su definitivno dala prepoznatljiv doprinos početku takozvane "nuklearne ere" u svetu.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi