Blagoveštenski sabor: Događaj koji ima posebno mesto u istoriji srpskog naroda u Vojvodini(FOTO)

Na Blagoveštenje 1861. održan je sabor Srba u u Austrijskom carstvu poznat kao Blagoveštanski sabor. 

Nakon Oktobarske diplome kojom je uvedeno ustavno stanje u Austriji car Franc Jozef se premišlja da li se opredeliti za centralizam, dualizam ili federalizam. Isprva ne dozvoljava Srbima da drže sabor (tj. ne saziva ga), već poziva patrijarha da sa 20 uglednih ljudi dođe u Beč da se nagode, ali patrijarh Josif Rajačić ovo odbija.

Da bi ublažio ogorčenje Srba zbog ukidanje Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, car je sazvao srpski sabor u Sremskim Karlovcima na Blagoveštenje 1861. i dozvolio mu je da sme da raspravlja o političkim pitanjima. Na ovaj način car je vršio pritisak na Mađare i priznao Srbe za narod u Ugarskoj. Mogli su mu prisustvovati samo Srbi iz Ugarske, tj. iz dotadašnje Vojvodine, a to je zabranjeno onima iz Vojne granice. Niko nije očekivao mnogo od ovakvog ograničenog sabora, ali su svi pristali na njega.

Sabor

Sabor se sastao 2. aprila i okupio je najuglednije predstavnike Srba iz Ugarske. Imao je 75 članova (25 crkvenih lica + 3 episkopa) koji su izabrani od svih Srba, jer nije bilo vremena da se utvđuje imovni cenzus. Na ovaj način izabrana je stvarna srpska elita, a među njima i mnogi viđeni intelektualci. Konzervativna elita se sada po prvi put suočila sa liberalno-demokratskim građanstvom sa kojom je povela borbu za dominantnu ulogu u srpskom društvu. Svi su bili složni da treba dobiti autonomnu oblast, ali se nisu slagali od koga je treba tražiti. Pojavilo se više struja:

1. „Većina“ (patrijarh Josif Rajačić i dvorski savetnik Đorđe Stojaković) koja je nastojala da srpska pitanja reši uz pomoć vlade i Cara oslanjajući se na srpske privilegije. Ova struja je i odnela prevagu, pa su prema njihovim stremljenjima i sastavljeni srpski zahtevi – očuvanje privilegija i crkveno-školske autonomije, ali i povratak autonomne oblasti sa izabranim vojvodom; iz Beča su podsticani da traže što veća prava i što veću teritoriju, ali samo da bi se pritisli Mađari – grb, zastava, skupština, srpski jezik kao jezik administracije…

2. „Manjina“ (Svetozar Miletić) tražila je da Srbi ispunjenje svojih zakona nađu sporazumevajući se sa mađarskim naprednim krugovim i na osnovu njihovih zakona (napraviti manje promene u ustavu iz 1848) i svoga prirodnog i nacionalnog prava, a ne da se pozivaju na oktroisane privilegije stare 150 godina; ovu struju je podržavao i knez Mihailo Obrenović koji je kao svog poslanika u Karlovce poslao Jovana Ristića i neki srpski plemići koji su bili prougarski raspoloženi; kako se dvor vodio istorijskim i državnim, a ne prirodnim pravom, ovakvi zahtevi su bili neprihvatljivo „revolucionarani“; sa druge strane, bilo je nemoguće dogovoriti se sa Mađarima ako je osnovni zahtev bio Vojvodina, što bi značilo federalizaciju Ugarske; ipak, ovo je po prvi put da se srpska elita odvaja od Beča i carskih privilegija i početak otvorenog sukoba sa konzervativcima.

Wikipedia

 

3.„Sredina“ (Jovan Subotić i Đorđe Stratimirović) je bila za to da pre opredeljivanja za Beč ili Peštu treba sklopiti državnopravni dogovor sa Hrvatima. pa onda zajedno sa njima voditi pregovore a u svakom slučaju su bili za ujedinjenje sa Trojednicom da bi se stvorila jedna od federalnih jedinica Carstva.

Zahtevi su predati Caru i on je obećao da će ih ispuniti, ali je zapravo samo taktizirao sa Mađarima koji su bili protiv njih, kao i Hrvati, te su ovi ostali neispunjeni.

Zaključci Blagoveštenskog sabora su ostali značajno uporište u utvđivanju srpskih zahteva u narednim decenijama. Upravo zbog toga Blagosveštenski sabor, kao treći po redu politički sabor Srba u Ugarskoj, ima posebno mesto u istoriji srpskog naroda.

I u narednim godinama neredovno su održavani crkveno-narodni sabori, ali su samo rešavali pitanja škole i crkve.

Bonus video

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi