Dobrotvor koji je mnogo učinio za Srbe sa druge strane Save: Ko je bio Toša Apostolović?

Bežeći od Turaka, sredinom 18. veka u Zemun dospeva tek stasali mladić Teodor Toša Apostolović. Veoma brzo je sa svoja dva brata počeo da se bavi trgovinom i postao je jedan od najbogatijih Zemunaca tog vremena.

Naime, Teodor Toša Apostolović rođen je 1745. u Solunu. Kada su se Austrijanci povukli iz Beograda, u Zemun je, između 1765. i 1770. godine, sa njima prešao i Toša, Srbin iz Južne Srbije, koji nije hteo da ostane pod Turcima.

Pročitajte još

Osnivač prvog srpskog privatnog muzeja koji je pao u zaborav: Ko je bio Joca Vujić?

Neki hroničari kažu da je bio grčkog porekla i da mu je ime bilo Teodoros Apostolos, koje je dolaskom promenio. Bio je voskar, fabrikant sapuna i sveća, te je tako zahvaljujući trgovačkom umeću zaradio veliko bogatstvo.

Zemun je od male varošice, za samo nekoliko decenija, postao veliko trgovačko mesto gde su se mešali nemački, srpski, cincarski, jevrejski, turski, kao i mnogi drugi jezici.

U poslednjim decenijama 18. veka, Toša Apostolović je kao ugledni trgovac izabran za jednog od gradskih otaca, a Zemun je od varošice sa 2.700 stanovnika izrastao u gradić od čak 6.000 stanovnika.

To je i period kada se formira deo Zemuna danas poznat kao Gornja varoš, gde utočište nalaze Srbi koji su pred odmazdom Turaka izbegli iz Istočne i Centralne Srbije posle sloma Kočine krajine.

Toša se tada okreće dobrotvornom radu, pomažući bez pitanja svima onima kojima je pomoć bila potrebna. Velika sredstva poklanja crkvi, prvo kroz rad crkvenoj opštini, a potom i naručivanjem ikona za pravoslavne crkve koje se grade u Zemunu.

Njegova najveća zadužbina je Crkva svetog arhangela Gavrila, izgrađena u zemunkom Gradskom parku, gde se nalazi i dan danas.

Crkva svetog arhangela Gavrila

Kako bi se sprečilo širenje bolesti i zaraza, u Zemunu je sredinom 18. veka formiran jedan od četiri karantina na granici Austrije i Turske.

U želji da zaraženima obezbedi mesto za molitvu, Toša Apostolović, tada već predsednik Crkvene opštine, šalje zahtev austrijskim vlastima da o sopstvenom trošku izgradi pravoslavnu kapelu od tvrdog materijala na mestu postojeće od dasaka.

Zahtev je ubrzo prihvaćen i 1786. godine niče Crkva svetog arhangela Gavrila.

Kako bi se dodatno obezbedila sigurnost onih u delu van karantina, crkva je bila podeljena zidom od tvrdog materijala visine jedan metar, na koji se do visine krova nastavljao stakleni zid.

Unutrašnjost kapele više puta je ukrašavanja i renovirana, a zanimljivo je da je neke od ikona izradio slikar Nikola Apostolović, Tošin sin, dok su ikonstas oslikali zemunski ikonopisci Dimitrije Bratoglić i Konstantin Lekić.

Posle gašenja karantina, 1872. i uređenja Gradskog parka, crkva vremenom gubi značaj. Posle Prvog svetskog rata ustupljena je ruskim imigrantima.

U sastav Srpske pravoslavne crkve vraćena je 1972. godine, a poslednja obnova izvršena je 1986. godine. Odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC, 1990. godine je uz crkvu formiran ženski manastir.

Pročitajte još

Vizija jednog čoveka osmislila je Terazijski plato: Ko je bio Veselin Lučić?

Toša se upokojio 1810. godine i sahranjen je na Zemunskom groblju.

Zaveštanjem je imanje i vinograd na kome se nalazio čuveni Tošin bunar ostavio otečestvu i zemunskoj crkvenoj opštini.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi