Vojna krajina - granica svetova! Srpski odbrambeni bedem, koji je trebao da zaustavi nadiranje Osmanlija
Kako je opasnost od Turaka opadala, Vojna krajina je postepeno gubila svoju prvobitnu namenu kao granična odbrana
Na današnji dan, 7. juna 1871. godine, Austrougarski car Franc Jozef I objavio je istorijsku odluku o ukidanju Vojne krajine, austrijskog graničnog pojasa prema Turskoj.
Ova odluka, koja će biti sprovedena 1873. godine, imaće značajan uticaj na teritorijalne granice Austrougarske monarhije.
Vojna krajina, poznata i kao Vojna granica, bila je prava vojna ustanova i samostalna teritorijalna celina koju je Habzburška monarhija osnovala kako bi stvorila živi zid između austrijskog carstva i Osmanskog carstva.
Na opustelim prostorima iznad Dunava i Save naseljavali su se Srbi koji su bežali pred turskom okupacijom. Ovaj granični pojas, naseljen pretežno Srbima, Hrvatima i Nemcima, imao je posebne privilegije u odnosu na ostale delove Monarhije.
Pročitajte još:
Stanovnici Vojne krajine nisu imali kmetski položaj u feudalnom društvu već su bili slobodni seljaci. Dobijali su zemlju na kojoj su se bavili stočarstvom u mirnodopskom periodu, imali su lokalnu samoupravu, slobodnu trgovinu i poseban sudski sistem. Međutim, u zamenu za ove privilegije, krajišnici su imali obavezu da brane Monarhiju od turskih napada i da se odazovu pozivu vladara u vojne pohode.
Profimedia
Vojna krajina se širila tokom vremena. Prvo su formirani Karlovački generalat, koji je obuhvatao Pomorsku i Hrvatsku krajinu, i Varaždinski generalat, koji je obuhvatao Bansku i Slavonsku krajinu. Nakon oslobođenja Slavonije, Srema i Banata, Krajina se širila na istok sve do Transilvanije, obuhvatajući teritorije današnje Hrvatske, Mađarske, Srbije i Rumunije.
Najveće doseljavanje Srba na teritoriju Vojne krajine dogodilo se tokom velikih seoba Srba. Prva velika seoba desila se tokom Velikog bečkog rata 1690. godine, a Druga velika seoba dogodila se 1740. godine nakon Austrijsko-turskog rata. Srpske porodice naselile su se u Vojnoj krajini bežeći od osmanske vlasti i moguće odmazde.
Srbi ratovali u carskoj vojsci na frontovima širom Evrope
Austrijske vlasti su prihvatale srpske izbeglice koje su napuštale Osmansko carstvo kako bi prešle u službu Habzburga. Srbi su zahtevali da im novi gospodar prizna iste povlastice koje su uživali pod Turcima. Zbog toga su austrijske vlasti nazivale ove doseljenike "Vlasima", po ugledu na Turke. Granica je trebala da služi kao čvrst odbrambeni bedem, koji je trebao da zaustavi nadiranje Osmanlija na zapadu. Krajem XVI i početkom XVII veka došlo je do najmasovnijih preseljavanja Srba u Hrvatsku i Slavoniju.
Srpski statuti (Statuta Valachorum) povlastice su koje je austrijski car Ferdinand izdao Srbima u Vojnoj krajini 1630. godine, na osnovu privilegija koje su uživali u Turskoj. Na teritoriji granice, zemlja je bila u vlasništvu seljaka, a u mirnim vremenima krajišnici su se pretežno bavili stočarstvom. Bili su oslobođeni feudalnih davanja hrvatskom i mađarskom plemstvu. Imali su visok stepen lokalne samouprave, a selima su upravljali knezovi koji su imali administrativne i sudske nadležnosti. Branili su zemlju od turskih upada, a srpske vojnike su predvodile vojvode. Pored toga, bili su obavezni da drže posade u šančevima i tvrđavama kako bi sprečili turske upade. Bili su zaduženi i za održavanje i popravku tvrđava. U slučaju napada Turaka, svi stariji od 18 godina bili su dužni da se jave u svoju jedinicu. Kasnije, kada su napadi Osmanlija oslabili, Srbi su ratovali u carskoj vojsci na frontovima širom Evrope.
Međutim, kako je opasnost od Turaka opadala, Vojna krajina je postepeno gubila svoju prvobitnu namenu kao granična odbrana i postala je izvor regrutovanja vojnih snaga, pre svega pešadije, za potrebe ratovanja širom Evrope.
Odluka o ukidanju Vojne krajine će imati dalekosežne posledice na teritorijalne granice Austrougarske monarhije. Sa uvođenjem opšte vojne obaveze, Vojna krajina je izgubila svoj vojni značaj, a teritorija će biti integrisana u civilnu upravu.
Profimedia
Ova odluka će obeležiti kraj jedne istorijske epohe i otvoriti put ka novim promenama na evropskom kontinentu.
Bonus video
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari