Za Srbe i Srbiju dao slobodu i zdravlje: Svetozar Miletić mudrom politikom zapalio plamen srpske slobode u Vojvodini
“Diž’te decu iz kolevke da zapamte njegov lik”, pisao je o Miletiću Jovan Jovanović Zmaj
Na današnji dan 1901. godine preminuo je Svetozar Miletić, političar i gradonačelnik Novog Sada. Miletić je bio jedan od najznačajnijih i najuticajnijih srpskih političara u Austrougarskoj druge polovine XIX veka.
Rođen je u Mošorinu, 22. februara 1826. godine, kao najstariji od sedmoro dece, u siromašnoj porodici. Njegov otac Simeon bio je čizmar.
Odličan đak
Miletić je osnovnu školu pohađao u rodnom mestu i bio "prvi đak". Obrazovanje je nastavio u bataljonskom središtu u Titelu. Otac ga je odveo u Novi Sad da ga upiše na neki zanat, ali kada su svratili kod poznanika zemljaka, desio se preokret. Advokat Aron Maletin, kada je video školsko svedočanstvo sa odličnim uspehom iz 17 predmeta, ubedio je Simu da odustane od plana.
Umesto na zanat, sina upisuje u Srpsku pravoslavnu veliku gimnaziju u Novom Sadu. U njenoj spomenici je ostalo zabeleženo da je Svetozar „najbolji đak koga je gimnazija ikada imala“. Materijalno su ga tokom školovanja pomagali bogati, ugledni i plemeniti Srbi. Na molbu Miloša Svetića, primao je 100 f. godišnje pripomoći od tadašnjeg vršačkog vladike Josifa Rajačića.
Pročitajte još:
Po položenoj maturi, upisuje se 1844. godine na Evangelistički licej u Požunu (u Bratislavi), gde se uključuje u rad srpske đačke družine koja broji 40 članova i koja deluje pod uticajem sveslovenskih ideja. Oni izdaju časopis "Srpski soko", u kome Miletić objavljuje svoje prve književne i političke tekstove.
Wikipedia
Miletić kasnije u Karlovcima prisustvuje Majskoj skupštini na kojoj je proglašena Srpska Vojvodina, izabran srpski vojvoda Stevan Šupljikac i izvikan patrijarh. Postaje član Glavnog odbora, ali ga patrijarh Rajačić šalje u Zagreb, da zajedno sa Jovanom Subotićem agituje kod Hrvata za stvar Srpske Vojvodine, želeći da ga skloni iz centra zbivanja zbog njegovog radikalnog nacionalnog stava. Dvomesečni boravak nije naišao na razumevanje i podršku Hrvata, a Miletić se vraća u Vojvodinu. Potpuno razočaran, odlazi u Mošorin i više se ne uključuje aktivno u politička zbivanja.
Godine 1849, nastavlja studije, ali u Beču, gde uspeva da ostane zahvaljujući više nego izdašnoj stipendiji Mihaila Obrenovića. Studije okončava 1854. godine, kada postaje doktor prava. Potom jedno vreme radi kao sudski pristav u Lugošu. Vraća se 1856. u Bačku, gde je položio 24. januara 1856. godine advokatski ispit u Novom Sadu i tu 1856-1857. godine otvorio advokatsku kancelariju u Dunavskoj ulici. Uskoro zasniva i porodicu.
“Za Srbe je osim Vojvodstva umrlo i nešto drugo”
U politički život vraća se serijom tekstova u “Srbskom dnevniku” u kojima razmatra situaciju u tadašnjoj Evropi, naročito na Balkanu, a najviše piše o stanju i perspektivama srpske nacije. Najznačajniji tekst koji se u tom periodu pojavio i koji je uneo preokret u srpsku politiku je objavljen uoči Božića 1861. godine, pod jednostavnim nazivom "Na Tucindan 1860". Kako je tada već došlo do ukidanja Vojvodstva, Miletić konstatuje da je „Vojvodstvo umrlo, ali da takvo kakvo je bilo nikom nije trebalo“. No, mnogo važnije je da je za Srbe umrlo nešto drugo.
Wikipedia
Iako ne navodi decidirano šta, jasno je da je mislio na srpsku odanost Beču i austrijskom caru od koga su Srbi očekivali potvrde svojih prava i privilegija. Miletić se zalaže za ostvarenje Srpske Vojvodine, ali u mnogo manjim granicama (etnički primerenijim i svrsishodnijim) od Vojvodstva. Do Srpske Vojvodine, po njegovom mišljenju, ne treba doći „preko cara“, već kroz saradnju i dogovor sa Mađarima. Ovaj tekst je u prvo vreme uneo pometnju među mlade Srbe, ali ga je potom mlada liberalna srpska građanska inteligencija prihvatila, i u narednih desetak godina Srbi nastoje da tu saradnju ostvare.
Međutim, kada se Ugarska nagodila sa Austrijom 1867. godine, Mađari okreću leđa Srbima i započinju borbu protiv srpskih ciljeva. Od tada je Ugarska za njega još veći protivnik od Austrije. I bečki dvor i ugarska vlada nastojaće više puta da ga politički, ali i fizički likvidiraju.
Gradonačelnik Novog Sada
Miletić 20. marta 1861. godine postaje gradonačelnik Novog Sada, najmlađi u istoriji grada. Prvi saradnici u Magistratu bili su mu Aleksandar Sandić, Jovan Jovanović Zmaj i Jaša Ignjatović.
Wikipedia
Kao gradonačelnik, Miletić proglašava srpski jezik zvaničnim, ukida nemačku realku, a zalaže se za podizanje zdanja Gradske kuće u srpskom delu Novog Sada. Iako je imao apsolutnu podršku Magistrata, ugarska vlada ga suspenduje sa ovog mesta.
Po drugi put je biran za gradonačelnika 1867. godine, ali kao i prvog puta to je trajalo kratko (do smenjivanja), tek godinu dana.
Srpska narodna slobodoumna stranka
Miletić 1866. godine pokreće političke novine "Zastavu", najznačajniji i najuticajniji list kod Srba u Austrougarskoj. Sa kratkim prekidima, on je bio njen dugogodišnji urednik, ali i autor ogromnog broja neprocenjivo vrednih tekstova.
Već 1869. pod njegovim rukovodstvom nastaje i Srpska narodna slobodoumna stranka – prvi organizovani nacionalni pokret kod Srba u Habzburškoj monarhiji. Iako je delokrug rada ove stranke, odnosno nacionalnog pokreta, bio prevashodno usmeren ka Srbima u monarhiji, ona se u dobrom delu svog programa bavi i opštenacionalnom problematikom, te je na izvestan način i nacionalni program.
Miletić je bio poslanik i na ugarskom i na hrvatskom saboru. Jedan je od organizatora prve skupštine Ujedinjene omladine srpske, prve svesrpske političke organizacije, a kasnije će se angažovati i na osnivanju Družine za oslobođenje i ujedinjenje srpsko.
Hapšenja i zatvor
Od maja 1867. ponovo je na čelu novosadskog Magistrata. U vreme ovog mandata, njegovom zaslugom, boje srpske trobojke postaju zvanične boje grada Novog Sada, a kako je nastavio sa naporima da Gradsku kuću podigne u srpskom kraju i postao ozbiljna smetnja vlastima, suspendovan je posle godinu dana, a ubrzo i uhapšen i na montiranom procesu osuđen na godinu dana zatvora.
Po povratku iz tamnice dočekan je vrlo svečano u svim srpskim sredinama.
24sedam/Goran Sivački
Svoju aktivnost proširuje i na druge krajeve gde žive Srbi, naročito u vreme ustanka u Hercegovini. Ovaj put, ugarska vlada je rešila da mu trajno stane na put.
Osuđen je 1878. godine na pet godina robije. U zatvoru je maltretiran i fizički i psihički, saradnici su ga napustili, a uz druge probleme koje je imao, počinje i psihički da poboleva.
Konačno, na slobodu je pušten 15. novembra 1879. Ovog puta srpski vođ je bio slomljen.
Po izlasku iz zatvora, neko vreme je izgledalo da mu se stanje popravilo, ali bolest se zatim vratila 1892. godine u još žešćem obliku. Do kraja života se nije oporavio i više se nije uključivao u politički život. Lazar Tomanović je zapisao da je Miletić bio mučenik srpskog naroda, da je zbog tamnovanja narušio svoje telesno (išijas) i duhovno zdravlje i da svakodnevno propada. Pri izlasku iz zatvora, sa 54 godine, izgledao je kao starac od 70 godina. Za svoje ideje slobode Srpstva, dao je slobodu, ali i zdravlje.
Wikipedia
Preselio se 1896. godine kod sina Slavka Miletića, “praktičnog” lekara u Vršcu, gde je mirno proveo poslednje godine života. Umro je u Vršcu, 4. februara 1901. godine u 75. godini , a sahranjen na Uspenskom groblju u Novom Sadu.
Svetozar je bio oženjen Ankom rođenom Milutinović, a imali su u braku dvoje dece: sina dr Slavka Miletića, lekara u Vršcu, i kćerku Milicu Tomić, udatu za političara i novinara Jašu Tomića, u Novom Sadu.
BONUS VIDEO
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari