Maršal i dva generala: Oni su komandovali vojnicima koji su oslobodili Beograd

Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ), pod komandom general-lajtanta Peka Dapčevića, i jedinice sovjetske Crvene armije, pod komandom maršala Fjodora Tolbuhina i generala Vladimira Ždanova u osmodnevnoj “Beogradskoj operaciji” oslobodile su Beograd na današnji dan, pre 76 godina.

Žestoke borbe za oslobđenje najvećeg srpskog grada i prestonice tadašnje Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, završene su 20. oktobra 1944. godine, veliki deo Srbije očišćen je od snaga nemačkog okupatora, kojeg je potom partizanska vojska, preko Sremskog fronta, gonila sve do Austrije, a Crvenoarmejci su nastavili pohod ka Berlinu i konačnom porazu Adolfa Hitlera i njegovih podanika.

Evo ko su bili komandanti koji su predvodili jugoslovenske i sovjetske vojnike u operaciji za oslobođenje Beograda.

Narodni heroj – Peko Dapčević

Petar Peko Dapčević, narodni heroj, bio je jedan od najistaknutijih partizanskih komandanta, učesnik skoro svih najvažnijih bitaka u Drugom svetskom ratu na prostoru bivše Jugoslavije, od Ustanka u Crnoj Gori, 13. jula 1941. godine, bitaka na Sutjesci i Neretvi 1943. godine i jedan je od osnivača fudbalskog kluba Partizan.

Dobrovoljac u borbi protiv fašizma u Španiji i pobednik u svim bitkama koje je vodio, Peko se posebno istakao u “Beogradskoj operaciji”.

Na prvu godišnjicu oslobođenje glavnog grada Jugoslavije, 20. oktobra 1945. godine, Dapčević je dobio titulu počasnog građanina Beograda.

Komandujući u bitkama koje su prethodile oslobađanju glavnog grada, a bile deo operacije, Dapčević je u julu 1944, kao komandant Operativne grupe divizija, oslobodio znatnu teritoriju u slivu Južne i Zapadne Morave.

Tokom septembra 1944. godine komandovao je Prvom armijskom grupom Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, koja je izvela operacije za oslobođenje zapadne Srbije i Šumadije.

Peko Dapčević preminuo je 10. februara 1999. godine u Beogradu, i sahranjen je na beogradskom Novom groblju.

 

 

Vladimir Ždanov

Rođen u Kijevu, u Ukrajini, Vladimir Ždanov je u Crvenu armiju stupio kao dobrovoljac, a učestvovao je u završim bitkama građanskog rata. U Komunističku partiju Sovjetskog Saveza primljen je 1941. godine. U vreme Velikog otadžbinskog rata Sovjetskog Saveza protiv nacističke Nemačke i njenih saveznika, bio je načelnik štaba, a zatim komandant 4. gardijskog mehanizovanog korpusa.

Organizatorske sposobnosti je pokazao u Staljingradskoj bici, u borbama na jugu Ukrajine, u jaško-kišnjevskoj operaciji koja je sovjetskim trupama otvorila put na Balkan. Takođe, učestvovao je u oslobođenju Bugarske i Mađarske od Nemaca.

General Ždanov i general Peko Dapčević, oslobađanje Beograda 🙂 pic.twitter.com/GyCGyvPB0e

— jasmina (@jasamjasna) October 20, 2016

General-pukovnik sovjetske Armije, heroj SSSR i nekadašnje Jugoslavije, komandovao je tenkistima Četvrtog gardijskog mehanizovanog korpusa Crvene armije u vreme “Beogradske operacije”.

Ruski heroj je bio jedan od onih sovjetskih vojnih starešina koji su, prema rečima maršala Tita: ” … na čelu sovjetskih jedinica, rame uz rame s jugoslovenskim borcima, prolijevali svoju krv ne samo za oslobođenje Beograda, već i drugih područja naše zemlje”.

U Sovjetskom Savezu odlikovan je sa dva Ordena Lenjina, tri Ordena Crvene zastave, Ordenom Suvorova prvog reda, dva Ordena Suvorova drugog reda, Ordenom Crvene zvezde i mnogim medaljama Sovjetskog Saveza.

Za Heroja Sovjetskog Saveza proglašen je 13. septembra 1944. godine. Za zasluge u borbi protiv zajedničkog neprijatelja i doprinos oslobođenju Beograda i drugih područja Jugoslavije, gardijski general-lajtant tenkovskih jedinica Crvene armije Vladimir Ivanovič Ždanov odlikovan je 20. oktobra 1944. godine Ordenom narodnog heroja Jugoslavije.

Poginuo je u Beogradu, u avionskoj nesreći, 19. oktobra 1964. godine.

Fjodor Ivanovič Tolbuhin

Maršal Tolbuhin je postao dobrovoljac ruske armije kada je počeo Prvi svetski rat. Februarska revolucija 1917. godine zadesila ga je u 13. pograničnom zamurskom puku, gde je komandovao bataljonom, a na vojničkoj konferenciji bio je izabran u pukovski komitet i učestvovao u junskom pohodu kada je bio teško ranjen.

U Crvenu armiju stupio je već krajem juna 1919. godine, nakon čega je raspoređen u štab zapadnog fronta, a nešto kasnije je upućen na školovanje štapskih oficira. Za postignute uspehe u borbi, odlikovan je Ordenom crvene zvezde.

U 1930. godini bio je postavljen za načelnika korpusa, i na toj dužnosti proveo je šest godina. Godinu kasnije, postao je član Komunističke partije Sovjetskog Saveza.

Na početku Drugog svetskog rata Tolbuhin je bio načelnih štaba Zakavkaskog vojnog okruga, koji je imao zadatak da osigura jugo-zapadne teritorije Sovjetskog Saveza, kao i severne granice Irana. Vojni Zakavkaski okrug 1941. godine dobio je novo ime Zakavkaski front, a Tolbuhin je unapređen u načelnika Operativnog fronta.

Posle “Beogradske operacije”, s njim na čelu, jedinice Trećeg ukrajinskog frona krajem 1944. godine učestvovale su u oslobođenju Budimpešte, a zatim i u zauzimanju Beča. Njegove jedinice 8. maja 1945. godine sastaju se sa američkom vojskom u Donjoj Austriji. Nakon završetka rata postao je član Vrhovnog saveta Sovjetskog Saveza, kao i komandant Zakavkaskog vojnog okruga.

Maršal Tolbuhin umro je 17. oktobra 1949. godine u Moskvi.

 

Tragična sudbina

Povodom obeležavanja dvadesete godišnjice oslobođenja Beograda visoka vojna delegacija iz Sovjetskog Saveza uputila se ka Beogradu 19. oktobra 1964. u jutarnjim časovima.

Beograd je bio okovan gustom maglom, a ruski vojni avion “iljušin 18” oko 11 časova pre podne približavao se gradu iz pravca planine Avale. U 11 časova i 34 minuta posada je poslednji put stupila u kontakt sa kontrolom leta na surčinskom aerodromu.

Zbog loše vidljivosti “iljušin” je udario u Avalu. Poginulo je svih 18 putnika i članova posade, među kojima i sedam komandanata Crvene armije. Heroji oslobođenja glavnog grada Jugoslavije, koji su uspeli da prežive “Beogradsku operaciju” tako su, nažalost, 20 godina kasnije, tragičnim spletom okolnosti, zauvek ostali u Beogradu.

Osim general-pukovnika Ždanova, poginuli su i maršal Birjuzov, general-lajtnant Škodunovič, general-lajtnant u penziji Kvarcov, general-major Bočarov, general-major Mironov, potpukovnik Šeludko i svi članovi posade.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi