Musolinijev pehar umesto Zlatnog lava: Počeci festivala u Veneciji nisu bili za ponos

Prve asocijacije na čuveni filmski festival u Veneciji, po mnogo čemu posebnog najčešće su crveni tepih, svetske filmske zvezde i sevanje bliceva.

Međutim, istorija ovog festivala koja je počela tačno pre 90 godina i nije uvek bila tako glamurozna. Filmski festival u Veneciji bio je čedo Benita Musolonija, jednog od najomraženijih diktatora na svetu. Od prvog festivala 1932. pa sve do ratne 1942. godine.

Tridesetih godina prošlog veka dominirali su propagandni filmovi kojima se nije dodeljivao Zlatni lav već Musolinijev pehar.

Venecijanski Zlatni lav/Profimedia

Musolinijev ministar finansija na čelu Festivala

Međunarodni filmski festival u Veneciji kreirao je Đuzepe Volpi, bogati biznismen i strastveni fašista koji je bio ministar finansija Benita Musolinija.

Godine 1932. je imenovan za predsednika Venecijanskog bijenala, u čijem sklopu je osnovan filmski festival. U noći 6. avgusta 1932. festival je otvoren projekcijom američkog filma "Doktor Džekil i gospodin Hajd" na terasi hotela Excelsior Palace. Na festivalu koji je završen 21. avgusta učestvovalo je ukupno devet zemalja.

Od 1943. se filmski festival nije održavao iz opravdanih razloga - fašistička Italija je bila u agoniji.

Italijanske mase su krajem dvadesetih i početkom tridesetih godina prošlog veka hrlile u bioskope. A tamo su ih čekali uglavnom američki filmovi. Za fašističku vlast u Italiji to nije bilo trajno održivo stanje zato je i osnovan Festival u Veneciji.

Bista Benita Musolinija/Venecijanski Zlatni lav/Profimedia

Musolinijev pehar

U počecima festivala nije bilo nagrade, a publika je mogla birati omiljene filmove. No, to se ubrzo menja. Filmski festival je pratio ritam Bijenala, pa nije održan 1933, mada je start bio izuzetno uspešan. To su organizatori uvideli i od 1934. festival se održavao svake godine. To nije bila jedina novina. U Veneciji se od iste godine dodeljivala nagrada „Musolinijev pehar” (Coppa Mussolini) i to u dve kategorije – italijanski i strani film.

Godine 1934. je italijanski film "Tereza Konfalonijeri" označio jedan od glavnih propagandnih pravaca – u žiži je žena nacionalnog junaka Federika Konfalonijerija koji se suprotstavio nacionalnim dušmanima – Napoleonu i Habzburzima.

Svoju slavu i „Musolinijev pehar" podelio je sa neobičnim irskim pseudokumentarcem "Čovek sa Arana" koji kamerom beleži navodno rudimentarni život irskih ribara na Aranskim ostrvima. Poznato je da stanovnici Aranskih ostrva nisu lovili ajkule sa litica više od pedeset godina pre snimanja filma, te da navodni članovi porodice ribara uopšte nisu rođaci, jer ih je režiser birao po fotogeničnosti. Ali inscenacija je bila uspešna.

Profimedia

Trijumf "Ane Karenjine" i Grete Garbo

U Veneciji te 1935. u stranoj konkurenciji trijumfuje holivudska filmska adaptacija Tolstojevog romana "Ana Karenjina".

Greta Garbo ostvaruje jednu od svojih legendarnih uloga, a film postaje klasično kinematografsko delo. Moglo bi se reći da godina 1935. možda poslednja u kojoj artističke ambicije dominiraju nad politikansko-propagandnim imperativom.

Već 1936. Italijanski pobednik "Bela eskadrila" smešta radnju na tlo današnje Libije, dok se u realnom životu vodio kolonijalni rat fašističke Italije na tlu današnje Etiopije. Prvi nemački vestern snimljen u nacističkoj Nemačkoj "Kalifornijski car" donosi priču o nemačkom iseljeniku Johanesu Avgustu Zuteru koji je hteo da živi kao čestiti farmer, ali mu je zlatna groznica uništila život.

Na mestu njegovog imanja nastaje San Francisko. Ostalo je zabeleženo da je jedan od nemačkih glumaca, Fridrih Gas, na brodu koji je vraćao nemačku filmsku ekipu sa snimanja iz Amerike, pijan masno opsovao Hitlera. U Berlinu ga je sačekala zatvorska kazna, a sve scene sa njegovim likom su otklonjene iz filma.

Benito Musolini; Profimedia

Vojnici kao statisti

Sledeća 1937. godina donosi italijanski beg u istorijske priče - pobednik se prihvatio jednog od najvećih starorimskih vojskovođa i političara Publija Kornelija Scipija zvanog Afrikanac.

Međutim, vremena su bila burna, pa je evropska ratna stvarnost zapljusnula i film.

Divizija italijanske vojske koja je poslužila za masovne scene, odmah posle snimanja, kostime je zamenila pravim uniformama i poslali su je - u Španski građanski rat.

Nacisti i Puškin

Benito Musolini; Profimedia

Od 1939. i početka Drugog svetskog rata italijanski i nemački filmovi - ovi drugi dobijaju jedan za drugim međunarodni „Musolinijev pehar" - takmiče se u propagandnoj žestini.

Dok italijanski pobednik iz 1939. prati život kardinala Mesijasa koji je svojevremeno misionario u Etiopiji – italijanske trupe u vreme snimanja i prikazivanja filma bojnim otrovima ubijaju Etiopljane.

Te godine nije dodeljeno međunarodno priznanje. Već sledeće godine je italijanski ratni film "Opsada Alkazara" pokazao da fašistička ideologija na filmu može imati internacionalni karakter – dobri momci su Frankovi branioci utvrđenja, a loši – republikanske trupe koje ih napadaju.

Fašistički hepiend prati istorijske činjenice – Frankove trupe iz Afrike potiskuju republikance pre nego što su oni uspeli da zauzmu utvrđenje.

Nemački pobednik Upravnik poštanske stanice bazira se na jednoj priči Aleksandra Puškina.

Otkud Puškin u filmu nacističke Nemačke? Te godine su ministri spoljnih poslova Trećeg Rajha i Sovjetskog Saveza Ribentrop i Molotov potpisali čuveni pakt, pa je film pratio razvoj događaja na terenu.

Engleska kraljica kao veštica

Godina 1940. je takođe ratna. U Veneciji italijanski pobednički film "Čelična kruna" beži u mešavinu fantastike, istorije i mitova. Ali nemački pobednik nadmoćno demonstrira sve mogućnosti propagande – Deda Kriger je skup film posvećen životu burskog političara čija porodica je završila u engleskom koncentracionom logoru.

Odbijanje Londona da sklopi neki sporazum sa Hitlerom i neuspeh u pokušaju vazdušne dominacije nemačke avijacije, doveli su do propagandne ogoljenosti u slici Britanaca.

Umiruća engleska kraljica je prikazana kao veštica koja kaže: „Onog dana, kada narodi prestanu da mrze jedni druge, Engleska je propala". Ovaj film je postigao ogroman uspeh u nacističkoj Nemačkoj, a danas je pod upravom jedne nemačke fondacije koja dozvoljava da ga pogledaju samo u istraživačke svrhe.

Adolf Hitler i Benito Musolini; Profimedia

I poslednje godine fašističko-nacističke dominacije u Veneciji propaganda radi punom parom.

Italijanski film "Bengazi" poziva se na britansko osvajanje libijskog grada koji je bio pod italijanskom kolonijalnom upravom. Na kraju filma, braća po oružju, Nemci i Italijani ponovo ulaze u Bengazi. Sve se to izdešavalo 1941, a 1942. film o tome je pobedio u Veneciji.

Stvarnost se ubrzavala, propaganda se zahuktavala. Nemački pobednik te godine je film "Veliki kralj" posvećen je pruskom kralju Fridrihu II.

Izabran je trenutak bitke protiv Austrijanaca koju je pruski kralj izgubio, ali – nije odustao, izbavio je i Prusku i njenu misiju u istoriji. To je izgledalo kao pripremanje Nemaca na ono što je 1942. dolazilo – na tepihe savezničkih bombi, na Staljingrad, na Hitlerov „totalni rat". Propagandna vežba izdržljivosti.

Posle rata i pada fašizma više nije bilo „Musolinijevog pehara", a nasledio ga je „Zlatni lav".

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi