Za manje od mesec dana usmrtili i bacili pod led hiljade civila: Tokom racije u Bačkoj i Novom Sadu mađarski okupatori ubijali cele porodice
Ova akcija nije bila racija koja predviđa pretresanje mesta i traženje sumnjivih osoba, već masovno ubijanje nedužnih civila, objašnjava Đurđev
Svakog januara na severu Srbije obeležava se tužna godišnjica masakra koji su počinile okupatorske mađarske vlasti tokom Drugog svetskog rata. Na samom početku okupacije, prilikom zaposedanja Bačke, mađarska vojska je u aprilu 1941. godine ubila više od 4.000 ljudi (mahom Srba), a preko 10.000 ih je bilo izloženo različitim vidovima mučenja.
Među prvim odlukama okupatora bila je naredba o proterivanju svih onih koji su se naselili u Bačkoj posle 30. oktobra 1918. godine. Ovom akcijom okupatora bilo je pogođeno preko 20.000 ljudi. Mnogi od njih su završili po brojnim logorima za civilno stanovništvo, od kojih je najgori bio u Šarvaru. Na njihova imanja okupator je naselio mađarske porodice iz Bukovine, Moldavije i Bosne.
Printscreen/Youtube/ New Now Media
Direktor Arhiva Grada Novog Sada, istoričar Petar Đurđev, za 24sedam kaže da su, smatrajući Bačku mađarskom teritorijom, vojne vlasti vršile mobilizaciju stanovništva, a formirane su i posebne radne jedinice (munkaše).
- Te jedinice upotrebljavane su za rad u poljoprivredi, fabrikama, na raščišćavanju ruševina od bombardovanja i čišćenju minskih polja na Istočnom frontu. Nad svim važnijim privrednim preduzećima uspostavljena je državna uprava i zabranjena je rad svih organizacija koje nisu bile po volji okupatora – rekao je Đurđev.
Pročitajte još:
Plan za izmenu etničke strukture
Istoričar dodaje da oštrica okupatorske politike nije bila usmerena samo protiv Srba već i protiv Jevreja, te da je njima nametnut obavezan prinudni rad, a istovremeno su i finansijski izrabljivani pod parolom obaveznih novčanih poklona prema mađarskoj državi.
Wikipedia
- Iako je okupatorska vlast uspela da nanese teške udare narodnooslobodilačkom pokretu od jula do novembra 1941. godine, za januar 1942. godine je isplanirala vojno-policijsku akciju za izmenu etničke strukture u Novom Sadu i u Šajkaškoj. Ova akcija nije bila racija koja predviđa pretresanje mesta i traženje sumnjivih osoba, već masovno ubijanje nedužnih civila – kaže Đurđev, i dodaje da je opravdanje pronađeno u navodoj pripremi ustanka:
- Ovaj pokolj je trajao od 4. do 30. janura 1942. godine, a prvo je sproveden u šajkaškim mestima: Žablju, Čurugu, Gospođincima, Šajkašu, Loku, Mošorinu, Vilovu, Gardinovcima, Titelu, a zatim i u Novom Sadu, Srbobranu i Starom Bečeju. Šajkaška oblasti je bila najkompaktinije naseljena Srbima sa dugom slobodarskom tradicijom zbog čega se našla na udaru. Opravdanje za ovu akciju je traženo u izmišljenoj priči o srpskim pripremama za podizanje ustanka na pravoslavni Božić, kao i zbog slučajanog sukoba okupatorskih snaga sa pripadnicima Šajkaškog partizanskog odreda, koji se zbio 4. januara 1942. u okolini Žablja. U sukobu sa slabo naoružanim partizanskim odredom (koji je imao svega 17 pušaka i 20 bombi), brojnije mađarske snage su ga relativno brzo razbile i nanele mu velike gubitke. Nakon toga, pokrenuta je unapred pripremljena operacija pokolja nad nedužnim civilnim stanovništvom Šajkaške.
Ubijali čitave porodice
Istoričar ističe da je metod izvođenja tzv. racije bio identičan u svim mestima Bačke.
Wikipedia
- Posle blokade mesta, mešovite patrole sastavljene od građana, policije i vojske su privodile ljude prema već unapred spremljenim spiskovima nepodobnih. Često su ove patrole i bez legitimisanja i provere ubijale čitave porodice, što je bio znak za opštu pljačku. Oni koji su bili privedeni odvođeni su pred formirane odbore čiji su članovi odlučivali ko je zaslužio smrt a ko je mogao da nastavi život. Posebno su pod udar došla mesta Žabalj i Čurug. Gotovo svi viđeniji Srbi i Jevreji ovih mesta stradali su jer su imali snažnog uticaja na lokalno stanovništvo. Među prvima su stradali, ne slučajno, sveštenici, učitelji, lekari, ali i zanatlije, trgovci i viđeniji srpski i jevrejski domaćini, koji sa narodnooslobodilačkim pokretom nisu imali gotovo nikakve veze. Među žrtvama racije našao se i izvestan broj članova porodica i rodbine poginulih i uhapšenih boraca Šajkaškog partizanskog odreda i onih za koje se znalo da su bili borci, ili su se nalazili u bekstvu – kazao je Đurđev.
Nisu bili zadovoljni sa 3.000 žrtava
Ipak, pored toga što je pogrom u Šajkaškoj odneo preko 3.000 njenih žitelja, mađarske vlasti nisu bile sasvim zadovoljne rezultatima preduzetih mera.
Wikipedia
- Na sastanku u Budimpešti, 12. januara 1942. godine, kojem su prisustvovali najviši policijski i vojni organi, doneta je odluka da se pogrom proširi i na Novi Sad. Novi Sad se našao na meti jer je bio kulturno-nacionalni centar srpstva u Bačkoj, ali i zbog činjenice da je u njemu živela brojna jevrejska zajednica – objašnjava direktor Arhiva Grada Novog Sada.
Novosadska racija
Prema njegovim rečima, akcija je počela u noći između 20. i 21. januara.
Wikipedia
- Vojska je blokirala grad i tako sprečila svaki izlazak iz njega. Novi Sad je bio izlepljen plakatima na kojima su se građanima davala uputstva kako da se u narednim danima ponašaju. Sve radnje morale su biti zatvorene, sem onih za snabdevanje životnim namirnicama. Na snagu je stupila zabrana saobraćaja, slušanja radija, točenja alkohola i drugo. Sva javna mesta - bioskopi, pozorišta i slično, bila su zatvorena, a javne menze su radile samo od osam do 12 časova. Crkve su morale biti zatvorene, a zabranjeno je i zvonjenje. Prozori na kućama morali su biti zatvoreni, sa navučenim zavesama, kapije zaključane i obavezno otvarane samo licima koja su vršila pretres, a najstrože je kažnjavano primanje nepoznatih osoba u kuću. Ceo grad je podeljen u rejone koje su pretresale vojno-policijske patrole. Više od 20.000 Novosađana (što je bila gotovo polovina grada) izvedeno je pred Legitimacioni odbor koji je rešavao ko ide na slobodu a ko ide u smrt – priča Đurđev.
Treći dan izvršenja ovog pogroma, 23. januar 1942. godine, završio se s najviše žrtava.
Wikipedia
- Masovna ubistva su vršena na gradskoj plaži, Beogradskom keju, u Miletićevoj ulici, na stadionu Novosadskog atletskog kluba, Uspenskom groblju i u Kasarni u Ulici vojvode Bojovića. Mnoge srpske i jevrejske porodice ostale su gotovo bez ijednog člana. Od mnoštva tragičnih sudbina izdvaja se stradanje porodice Jelene Jovandić, kojoj su na oči ubili petoricu sinova. Smogla je snage da posle rata izjavi: “Ja ne znam ko je ubio moje sinove, jer su žandarmi i vojnici bili potpuno nepoznati. Ne mogu da kažem da li nas je neko potkazao ili doveo vojnike i žandarme da ubiju moje sinove, jer smo mi sa svima dobro živeli, a lične neprijatelje nismo imali” - navodi Đurđev.
Za tri dana u Novom Sadu je pobijeno više od 1.300 do sada utvrđenih žrtava, od kojih su preko 50 posto činile žene. Posle pogroma u Novom Sadu, usledio je nastavak. Pod udar je narednih dana došao i Srbobran, a zatim i Stari Bečej.
Kao i u Novom Sadu, najviše su stradale imućnije srpske i jevrejske porodice. Pokolj je završen 30. januara 1942. godine, kada je doneta odluka o obustavljanju ratnih operacija.
BONUS VIDEO
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari