Kako je Jaša Tomić svima stavio do znanja čija je Vojvodina: Banat, Bačka i Baranja na današnji dan ostvarili vekovni srpski san
Ako ne nađemo u Jugoslaviji Srbiju i Crnu Goru, nemamo u Jugoslaviji drugo tražiti, pisao je Jaša Tomić
Na današnji dan 1918. godine u Novom Sadu odžana je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, koja je proglasila prisajedinjenje ovih prostora Kraljevini Srbiji. Na njoj je učestvovalo 757 delegata, od kojih 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, šest Nemaca, tri Šokca, dva Hrvata i jedan Mađar. Skupština je održana u Novom Sadu, u hotelu “Grand hotel Majer” (današnja zgrada Vojvođanske banke), a među delegatima je bilo sedam žena.
Kako za 24sedam ističe istoričar Srđan Graovac, Velika narodna skupština predstavlja krunu višedecenijskog procesa borbe srpskog naroda da dobije pravo da odluči da živi u zajednici sa ostalim Srbima.
Printscreen/Youtube, KCNS
- U Habzburškoj monarhiji i kasnije Austrougarskoj, Srbi su bili malobrojna nacija u višenacionalnoj tvorevini, koja se pokazala kao žilava i otporna na različite pritiske katolicizacije, germanizacije i mađarizacije. Srpska nacija je sve to preživela i imala jasnu težnju da stekne autonomiju, ali i da se ujedini sa Srbijom kada je srpska država postala nezavisna. Pred sam kraj Prvog svetskog rata bilo je jasno da će se taj san konačno ostvariti. U tom trenutku srpska vojska nadire sa juga, dok je opšti haos zahvatio Habzburšku monarhiju. Već u oktobru Česi kreću putem proglašavanja nezavisnosti, a u Mađarskoj se 30. oktobra donosi odluka o razoružanju i napuštanju rata. Zemlja se raspada, a Srbi traže svoj put da konačno ostvare cilj prisajedinjenja sa Srbijom – rekao je Graovac.
Opšte pravo glasa
Prema njegovim rečima, tada dolazi do nicanja mreže srpskih narodnih odbora, kao organuzacija koje se formiraju pri gradovima.
Pročitajte još:
Wikipedia
- Te institiucije se trude da uspostave vlast u gradovima u kojima Srbi čine većinu. Poseban značaj imao je Srpski narodni odbor koji je formiran u Novom Sadu u svečanoj sali Matice srpske na čijem čelu je bio Jaša Tomić, jedan od najistaknutijih srpskih političkih prvaka tog vremena. On će doneti odluku da se radi na tome da se raspišu izbori na prostoru na kojem su živeli Srbi. Tomić je tu odigrao jednu od najvažnijih uloga, a novosadski SNO imao je najistaknutiju poziciju. Oni odlučuju da izbori budu raspisani i da će biti realizovani u novembru. Tako je i urađeno. Izbori su realizovani po principu da je postojalo skoro opšte pravo glasa, jer su pored muškaraca na glasanju učestvovale i žene. To je posebno zanimljivo ako znamo da su neke zemlje u Evropi pravo glasa ženama dale tek posle Drugog svetskog rata – objašnjava istoričar.
“Prvo srpska košulja, pa jugoslovenski kaput”
Uoči održavanja Skupštine postojala su dva koncepta ujedinjenja, ali je na kraju odlučeno da se Banat, Bačka i Baranja direktno prisajedine Kraljevini Srbiji.
“Naš put vodi samo preko Beograda”
Tomić je 17. novembra u novinama “Srpski list” objavio članak “Na koju ćemo stranu”, u kome je naglasio opredeljenje za Jugoslaviju, ali na prvom mestu srpstvo.
Wikipeida
- Mi ne bežimo od zajednice sa drugima, najmanje bežimo od zajednice sa našom braćom Hrvatima i Slovencima. Ali hoćemo da živimo, u prvom redu, s onima koji se zovu Srbi, kao i mi. Hoćemo tamo odakle smo došli. Došli smo iz Srbije; hoćemo u Srbiju zajedno sa našim imanjem i zemljom. Hoćemo prvo da obučemo srpsku košulju, jer nam je ona najbliža, a posle toga zaogrnućemo se ogrtačem Jugoslavije, a da niko sa nas ne skida srpsku košulju, niti da nas deli od druge naše braće Srba... Od srca ćemo u Jugoslaviju, ali naš put tamo vodi samo preko Beograda. Ako ne nađemo u Jugoslaviji Srbiju i Crnu Goru, nemamo u Jugoslaviji drugo tražiti – napisao je Tomić.
- Postojala je dilema na koji način izvršiti prisajedinjenje: da li ići preko Zagreba ili Beograda. U tom trenutku već imate ideju da treba formirati državu Slovenaca, Hrvata i Srba u Zagrebu koja bi objedinila sve južne Slovene sa prostora Habzburške monarhije i onda nju ujediniti sa Srbijom i Crnom Gorom. Postojala je ideja da se Banat, Bačka i Baranja prvo ujedine sa tom državom. Tome se oštro usprotivio Jaša Tomić i izneo čuvenu rečenicu o “srpskoj košulji i jugoslovenskom kaputu”. On je jasno izneo stav da nema ništa protiv ujedinjenja sa ostalim južnim Slovenima, ali da smatra da prvo mora da se izvrši ujedinjenje Srba. To je možda tada mnogima delovala kao nebitna stvar, pošto bi do stvaranja Jugoslavije svakako došlo. Međutim, ipak je bilo ljudi poput Jaše Tomića koji su smatrali da to ne treba da bude svejedno, nego da treba jasno pokazati volju, želju i težnju srpskog naroda iz tada već raspale Habzburške monarhije da živi sa ostalim Srbima na prvom mestu, a onda i sa ostalim južnim Slovenima – kaže Graovac.
Vojvodina je bila i biće deo Srbije
Prema njegovim rečima, sa današnje tačke gledišta, taj momenat je veoma važan jer upravo je to nedvosmisleno pokazao volju srpskog naroda.
“Nasmejana srpska petstogodišnjica istorije”
Na početku Skupštine Jaša Tomić se najpre kraćim govorom obratio ovom istorijskom skupu.
- Kosovski mučenici! Srećno vam oslobođenje! Nikad u životu nisam bio toliko uzdrhtav kao u ovom trenutku. A vidim vam, na licu, da ste i vi tako uzdrhtani. Mi nismo sami. Zar može biti da ne vidite kako se u ovoj dvorani nalazi i srpska petstogodišnjica naše istorije, do sada tužna, a sada ozarena i nasmejana – rekao je između ostalog Tomić.
Wikipedia
On je posle toga pročitao i odluke Skupštine, među kojima su bile: “Molimo Vladu bratske Srbije da na kongresu mira zastupa naše interese” i “Priključujemo se Kraljevini Srbiji koja svojim dosadašnjim radom i razvitkom ujemčava slobodu, ravnopravnost i napredak u svakom pravcu, ne samo nama, nego i svim, pa i neslovenskim narodima koji s nama žive”.
- Time je izbijen iz ruku svaki adut današnjim separatistima i onima koji imaju bilo kakve separatističke težnje, a koji govore da Vojvodina nikad nije bila u Srbiji. Činjenica je da oni nisu u pravu jer je Vojvodina prvo ušla u Srbiju, pa tek onda u Jugoslaviju. Jaša Tomić je odigrao ključnu ulogu u tom procesu, kao da je imao neki vizionarski predosećaj da to može biti nešto što će se u budućnosti zloupotrebiti kao pitanje. On je time jasno poslao poruku da ujedinjenje treba da se vrši isključivo preko Beograda i da je Vojvodina bila i da će biti onakva kakva je i zamišljena, a to je Vojvodstvo Srbija, a ne neka autonomna pokrajina koja je nacionalno nedefinisana, jer je to bila isključivo srpska autonomija. Da se kojim slučajem desilo drugačije, možete samo da zamislite kako bi to neki danas tumačili – kazao je istoričar.
BONUS VIDEO
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari