Kad je “živa vatra sevala”: Četnici pokušali da oslobode Kraljevo, Nemci izvršili brutalnu odmazdu nad stanovništvom (FOTO)
Zamisao je bila da se Kraljevo opkoli tako što bi se izvršilo presecanje svih izlaza iz grada - prema Kruševcu, Kragujevcu i Raški
Na današnji dan 1941. godine završena je opsada Kraljeva koju su izvele snage Jugoslovenske vojske u otadžbini protiv nemačkog garnizona u tom gradu.
Jadarski četnički odred, na čelu sa pukovnikom Veselinom Misitom, 31. avgusta 1941. godine oslobodio je Loznicu, a tokom septembra i prve polovine oktobra četničke snage, samostalno ili u sadejstvu sa partizanima, oslobodile su Bogatić, Krupanj, Banju Koviljaču, Gornji Milanovac i Čačak, a opsele su Kruševac.
Wikipedia
Odluku o napadu na Kraljevo doneo je združeni operativni štab četnika i partizana 4. oktobra u Slatini. Njega su činili generalštabni major Radoslav Đurić, kapetan Jovan Deroko, Momčilo Radosavljević i Ratko Mitrović. Budući da su bili školovani oficiri, major Đurić je određen za komandanta napada i združenih snaga, a kapetan Deroko za načelnika štaba.
U Kraljevu se nalazilo oko 3.000 nemačkih vojnika, zajedno sa tenkovima, teškom artiljerijom i jednom eskadrilom. S druge strane, ustaničke snage je činilo oko 4.500 četnika i 1.500 partizana, opremljenih sa dva topa bez nišanskih sprava.
Pročitajte još:
Zamisao je bila da se Kraljevo opkoli tako što bi se izvršilo presecanje svih izlaza iz grada - prema Kruševcu, Kragujevcu i Raški. Glavni napad trebalo je da dođe iz pravca Čačka.
Wikipedia
U zoru 9. oktobra, četnici pod komandom žandarmerijskog narednika Milutina Jankovića su se u blizini manastira Žiča sukobili sa nemačkom jedinicom koja se povlačila prema Kraljevu. Nemačke snage su tada oštetile manastir, a isto se dogodilo i dan kasnije, kada su avionima bombardovali okolinu Žiče. Ustaničke snage su 11. oktobra ovde porazile nemačke snage, koje su se vratile u grad. U borbama oko manastira poginuo je kapetan Dušan Laušević, komandant Žičkog četničkog odreda.
Opsada grada
Napadi na sam grad otpočinju već u noći između 10. i 11. oktobra. Prvi napad je odbijen, zatim je usledio drugi, koji je takođe odbijen, ali u kome je manja grupa Čačanskog partizanskog odreda uspela da se probije do centra grada i kod zgrade suda ubije jednog nemačkog oficira.
Posle snažne artiljerijske pripreme iz pravca Ružića brda i sela Sirča, tokom noći 14. na 15. oktobar, usledio je novi napad na grad iz pravca Ratarske škole, gde se nalazilo jako nemačko uporište. U napadu na Ratarsku školu poginuo je komandant Jeličkog četničkog odreda poručnik Jovan Bojović.
Wikipedia
- Napred, braćo! Napred, junaci! Živeo kralj Petar Drugi! - bilo je poslednje Bojovićevo naređenje svojim vojnicima.
Nedugo potom, pogođen je nemačkim kuršumima.
Tokom dana, nemačke snage u gradu počinju da prikupljaju taoce koje će uskoro streljati u znak odmazde. Prema nemačkim izveštajima, 717. divizija je 16. oktobra imala 14 poginulih (od čega dva oficira) i 10 ranjenih, a procenili su oko 80 poginulih ustanika.
Povlačenje partizana
U jutro 21. oktobra, dva nemačka bataljona sa dva tenka napadaju partizane na Ružića brdu. Partizani pod borbom napuštaju položaj i ostavljaju dva topa. U silini napada, nemačke jedinice nastavljaju da gone partizane i nailaze na položaje četnika sa kojima ulaze u borbu, ali videvši da su znatno brojniji, povlače se prema Kraljevu. Četnici su u kontranapadu povratili topove.
Dragačevski partizanski bataljon se povukao sa opsade 23. oktobra, po naređenju partizanskog Vrhovnog štaba. Uskoro se povlači i Ljubićki bataljon, koji odlazi u borbu protiv četnika kod Čačka.
Poslednji napad na grad
Poslednji pokušaj prodora u grad izveden je 31. oktobra i 1. novembra. Četnici su za ovaj napad upotrebili dva borbena vozila, dva tenka i tri topa (od kojih su dva preuzeta sa napuštenih partizanskih položaja na Ružića brdu). Tenkovima su upravljali poručnik Žarko Borišić i poručnik Dragomir Topalović, koji su uspeli da se probiju do nemačkih položaja, a četa poručnika Uzelca je stigla do spomenika srpskim ratnicima u centru grada.
Wikipedia
Napad četnika je ponovo odbijen i bili su prinuđeni na povlačenje, što je poručnik Uzelac odbio i sa oko 250 četnika nastavio borbu, te i sam poginuo. U borbama je poginuo i kapetan Petar Dejanović.
Wikipedia
Četničko-partizanski sukob
Povlačenje partizana sa opsade Kraljeva dodatno je produbilo već postojeći partizansko-četnički sukob, koji je tada i definitivno prerastao u građanski rat. Ogorčeni na to što su partizani napustili opsadu, četnički komandanti, među kojima je prednjačio komandant Požeškog četničkog korpusa artiljerijski kapetan Vučko Ignjatović, krenuli su u likvidacije istaknutih partizanskih komandanata. Tako su u Požegi iz voza izvukli Milana Blagojevića, komandanta Prvog šumadijskog partizanskog odreda, koga su potom streljali.
Kapetan Ignjatović je 2. novembra predvodio četničke snage u bici na Trešnjici, koja je imala cilj slamanje Užičke republike. Istog dana napadaju i Moravičku četu Užičkog partizanskog odreda u Ivanjici, a tokom borbi gine politički komesar Ariljskog bataljona Stevan Čolović.
Wikipedia
Partizani su 7. novembra na Ljubiću ubili kapetana Jovana Deroka, načelnika štaba prilikom opsade Kraljeva. O njegovoj pogibiji, saborac i prijatelj kapetan Zvonimir Vučković je u svojim memoarima “Sećanja iz rata” zapisao:
- Pao je (...) čovek koji se od svih nas najodlučnije zalagao sa saradnju četnika i partizana.
Streljanje u Kraljevu
Još tokom opsade Kraljeva, nemački general Franc Beme izdaje naredbu po kojoj se za jednog ubijenog nemačkog vojnika strelja 100 talaca, a za jednog ranjenog 50. Tokom nekoliko dana Nemci su streljali oko 2.700 ljudi i time počinili jedan od najvećih zločina na teritoriji centralne Srbije u toku Drugog svetskog rata.
Wikipedia
"Dva Dražina momka"
Opsada Kraljeva opevana je i u pesmi "Dva Dražina momka", koja se često naziva i "Nad Kraljevom živa vatra seva". Pesma je nastala tokom 1941. godine, otprilike u vreme kada su počeli sukobi između partizana i četnika.
U pesmi su opisane pogibije Sime Uzelca i Jovana Deroka. Zanimljivo je da na osvetu poziva samo Simina majka, mati onog borca koji je pao od strane okupatora. Bila je to poruka nepoznatog autora protiv bratoubilačkog rata u Srbiji.
BONUS VIDEO
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari