Svastika prvobitno nije bila simbol zla: Pre nacizma imala je drugo značenje, a koristila se i u Srbiji

Kukasti krst ili svastika danas je simbol koji većinu sveta asocira isključivo na nacizam i Adolfa Hitlera. Retko ko zna da je korišćen mnogo pre nego što ga je Nemačka između dva svetska rata oskrnavila i pretvorila ga u simbol nečeg lošeg, iako je njegovo inicijalno značenje pozitivno.

Simbol svastike upotrebljavao se čak 12 vekova pre nego što ga je Hitler preuzeo za simbol Nacističke partije.

Pročitajte još

Monstrumi skriveni iza maske nevinosti: Kako su obične žene postale nacističke mučiteljke

Poreklo simbola

Inicijalno je svastika, sa krakovima iskrivljenim nalevo, označavala sreću i mir, odnosno blagostanje, a simbol se prvi put koristio u neolitskoj Evroaziji, kako bi se, prema verovanju, predstavilo kretanje Sunca.

I danas se ovaj simbol u hinduizmu, budizmu, đainizmu i odinizmu smatra svetim i krasi prostorije hramova i kuća širom Indije i Indonezije.

Reč svastika na sanskritu znači “sreća” i “dobrobit”, a ovaj simbol naziva se i kukasti krst ili tetragamadion. U hinduizmu svastika ima različita značenja: sreća, Sunce, Brama ili koncept samsare. Često se pojavljuje na arhitektonskim delima, a koristi se i u raznim ritualima.

Za širenje ovog simbola zaslužan je budizam, koji se krajem prvog milenijuma značajno proširio u Jugoistočnoj Aziji dotičući Kinu, Koreju i Japan.

Najstariji simbol svastike pronađen je u Ukrajini u Mezinu, urezan u figurici ptice koja je napravljena od slonove kosti, a datira 10.000 godina pre nove ere. Smatra se da je tada označavao plodnost.

Simbol je zatim nastavio da se pojavljuje i u bronzanom dobu u dolini Inda kao deo hinduizma.

Svastika je takođe upotrebljavana i u izvornim severnoameričkim kulturama, i to naizgled nezavisno od njene upotrebe u drugim delovima sveta.

Danas se oko pitanja zašto je baš ovaj znak počeo da se koristi vode arheološke debate. Jedni smatraju da se širio istovremeno kad i hrišćanski krst kao simbol Boga, a da četiri kraka prestavljaju četiri elementa ili godišnja doba.

Svastika je jedan od glavnih simbola jedne od najstarijih religija na svetu – đainizma. Reč je o indijskoj religiji koja propisuje put potpunog nenasilja prema svim živim bićima i naglašava duhovnu međuzavisnost i ravnopravnost svih oblika života. U ovoj religiji svastika simbolizuje različita stanja duše u ciklusu života, smrti i ponovnog rađanja.

Svastika se može videti i u budističkoj ikonografiji, kao grafički prikaz večnosti.

Kukasti krst se takođe pojavio i u antičkoj Grčkoj. Često je stavljan na kovanice, kao i na grčko-rimske zgrade. Veruje se da je svastika u to vreme simbolizovala neprekidno kretanje, kao na primer kod vetrenjače, i da nije imla versko značenje.

Ponovno oživljavanje i popularizacija među nacistima

Osim na području Azije, svastika je bila korišćena i u Evropi, gde se javlja na predmetima prehrišćanskih kultura. Simbol doživljava preporod krajem 19. veka, nakon arheoloških istraživanja. Aeheolog Hajnrih Šilman našao je kukasti krst na području nekadašnje Troje, a kada je on upoređen sa sličnim simbolom na prethodno otkrivenoj grnčariji u Nemačkoj, utvrđeno je da je reč o važnom religijskom simbolu iz daleke istorije.

Početkom 20. veka počinje da se koristi širom Evrope, najčešće kao simbol dobre sreće. Međutim, kada je rad arheologa Šilmana postao osnova narodnih pokreta, svastiku preuzimaju Nemci, koji su u njemu videli simbol “arijevskog” identiteta i nemačkog ponosa. Glavni razlog ovog prisvajanja jeste verovanje Nemaca da pripadaju arijevskoj kulturi. Naime, kukasti krst je povezan sa nacističkom idejom rasno čiste države, koju su posle Prvog svetskog rata usvojili brojni desničari.

Nacistička partija simbol svastike ili kukasti krst – “hakenkrojc” – zvanično je usvojila 1920. godine. Prvi predlog kukastog krsta za simbol Nacističke partije podneo je nemački zubar Fridrih Kron, ali je njegov krst bio okrenut nalevo i bio položen na stranicu. Hitler je uneo promene u simbol, nacrtavši ga sa krakovima iskrivljenim nadesno i zarotiravši ga 45 stepeni, nakon čega je on završio na zastavi njegove partije i cele Nemačke.

Finske vazduhoplovne snage koristile su svastiku kao grb počev od 1918. godine smatrajući da donosi sreću. Tek posle Drugog svetskog rata ovaj simbol je uklonjen sa finskih aviona.

Simbol koji slavi arijevsku rasu, tako je postao i simbol stradanja Jevreja i drugih naroda, simbol fašizma, rasizma, Drugog svetskog rata, holokausta, stradanja i agresije.

Malo je poznato, ali i druge nemačke nacionalističke grupe upotrebljavale su svastiku kao svoj simbol tokom dvadesetih i tridesetih godina prošlog veka.

Prikazivanje svastike u Nemačkoj je danas zabranjeno i kažnjivo, što je slučaj i u Mađarskoj, Poljskoj, Litvaniji, Rusiji, Izraelu, Francuskoj, Češkoj i drugim zemljama.

Kukasti krst u Srbiji

Svastika se javlja i u vinčanskoj neolitskoj kulturi na grnčarijama koje su nastale oko 4.000 godina pre nove ere. One su predstavljale sveti simbol u slovenskoj kulturi i označavale su beskrajni ciklus rođenja i smrti. Ovaj simbol, koji je imao više krakova od standardne svastike, zove se kolovrat, a zvali su ga i “malo Sunce”, i označavao je Svaroga, prvo božanstvo Sunca, slovenskog boga vatre i neba, stvoritelja svega na nebu i zemlji. Svastika i kolovrat konstantno su isprepletani i evoluirali su kroz istoriju. Postoje 144 varijacije ovog simbola.

Drveni spomenici slovenske kulture zvali su se idoli i najčešće su predstavljali božanstva, i na većini njih bio je i simbol svastike. On je urezivan i u nadgrobne spomenike i predstavljao je večnost i stalni ciklus života i smrti. Na groblju u Rajačkim Pimnicama, između Negotina i Zaječara, postoji više srpskih nadgrobnih spomenika iz druge polovine XVIII i XIX veka na kojima je prikazana svastika u značenju solarnog simbola.

Na prostoru Srbije može se naći na podnom mozaiku iz grada Naisa (današnjeg Niša) iz prehrišćanskog perioda, kao i na pojedinim nalazištima sa arheološkog lokaliteta Lepenski Vir.

Pročitajte još

Noć dugih noževa: Krvava akcija kojom je Hitler utvrdio vlast – ni dojučerašnje prijatelje nije poštedeo

Svastika je takođe prisutna na rukotvorinama narodne radinosti kao što su ćilimi i narodne nošnje, gde služi kao simbol Sunca i dobrostanja. Slična situacija je i u drugim slovenskim zemljama. Upotreba svastike kao simbola vrlo je česta u Rusiji u umetničkim delima inspirisanim slovenskom religijom.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi