75 godina od prvih izbora u Srbiji nakon Drugog svetskog rata, evo ko je tada dobio pravo glasa
Prvi skupštinski izbori u Srbiji posle Drugog svetskog rata održani su 10. novembra 1946. godine
Lokalni, predsednički i vanredni parlamentarni izbori u Srbiji biće održani 3. aprila 2022. godine. I dok traju pripreme za proveru narodne volje, trenutak je da se podsetimo da se baš ovih dana navršava punih 75 godina od prvih posleratnih izbora u Srbiji.
Naime, prvi skupštinski izbori u Srbiji posle Drugog svetskog rata održani su 10. novembra 1946. godine. Biračko pravo imali su svi punoletni državljani Jugoslavije na teritoriji Narodne Republike Srbije, a prvi put pravo glasa dobile su žene i vojnici.
Broj glasača
Od ukupno 3.776.615 upisanih birača, glasalo ih je 3.428.507, ili 90,78 odsto
Glasalo se tajno, ubacivanjem kuglica u kutije, i tako je bilo do novembarskih izbora 1953, kada su prvi put uvedeni glasački listići. Ustavotvorna skupština je brojala 287 poslanika.
Pročitajte još:
Kako u monografiji navodi mr Boro Majdanac, arhivski savetnik Arhiva Srbije, istorijski koreni Narodne skupštine Srbije u periodu posle Drugog svetskog rata leže u odluci Drugog zasedanja AVNOJ-a, održanog 29. i 30. novembra 1943. u Jajcu, da se Jugoslavija izgradi na federativnoj osnovi, kao zajednica pet ravnopravnih naroda.
Narodna Skupština Srbije pod tim imenom postaje aprila 1945, kada je Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije promenila ime. Skupština se potom zvala: Narodna skupština Narodne Republike Srbije (od februara 1946. do aprila 1963), Skupština Socijalističke Republike Srbije (od aprila 1963. do septembra 1990), Skupština Republike Srbije (od septembra 1990. do januara 1991) i Narodna skupština Republike Srbije od januara 1991. godine.
Prvi predsednik Narodne skupštine Srbije posle Drugog svetskog rata bio je dr Siniša Stanković.
ustupljeno od Skupštine Srbije
Prvi skupštinski poslovnik donet je na aprilskom zasedanju ASNOS-a 1945. godine. Na istom zasedanju donet je i Zakon o zakletvi narodnih poslanika Narodne skupštine Srbije i konstituisana su četri skupštinska odbora. Prvi zakon o izboru narodnih poslanika donela je Narodna skupština NRS jula 1946. godine. Na istom zasedanju donet je i Zakon o Ustavotvornoj skupštini NRS.
Prvi skupštinski izbori, za Ustavotvornu skupštinu NRS, održani su 10. novembra 1946. godine.
Izbori su obavljani na osnovu opšteg, jednakog i neposrednog izbornog prava, tajnim glasanjem. Prvi ustav Srbije posle Drugog svetskog rata donela je Ustavotvorna skupština NRS 17. januara 1947. godine. Njegova sedma glava posvećena je Narodnoj skupštini.
ustupljeno od Skupštine Srbije
ustupljeno od Skupštine Srbije
Skupština je svoja prava i dužnosti obavljala na osnovu saveznog ustava, Ustava Srbije i saveznih zakona. Mandat Narodne skupštine, odnosno skupštinski saziv, trajao je četiri godine, a poslanički imunitet bio je zagarantovan.
U Ustavotvornoj skupštini NR Srbije 1946. godine bilo je devet žena narodnih poslanika.
Do 1953. godine, Narodna skupština je bila jednodomna. Od 1953. do 1963. imala je dva doma: Republičko veće i Veće proizvođača; od 1963. do 1974. činilo ju je pet domova: Republičko veće, Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće, Socijalno-zdravstveno veće i Organizaciono-političko veće; od 1974. do 1990. godine bila je trodomna sa sledećim većima: Veće udruženog rada, Veće opština i Društveno-političko veće. Od januara 1991. ponovo je jednodomna.
Najviši organ vlasti
Prema Ustavu iz 1963, Skupština se definiše kao najviši organ vlasti i organ društvenog samoupravljanja u okviru prava i dužnosti Republike.
Kandidati za narodne poslanike predlagani su na zborovima birača i zborovima radnih ljudi koje je organizovao Socijalistički savez radnog naroda Srbije.
U sklopu ustavne reforme, Skupština SFRJ i skupštine socijalističkih republika donose ustavne amandmane u periodu od 1967. do 1972. godine. Skupština Srbije donela je 1967, 1969 i 1972. godine šesnaest amandmana. Sve republike, pa i Srbija, postaju države, a autonomne pokrajine konstitutivni elementi federacije sa pravom donošenja svojih ustava.
Posle uvođenja Veća naroda u Skupštinu SFRJ 1967. godine, Skupština Srbije birala je 20 poslanika u to veće, a skupštine autonomnih pokrajina po 10.
Ustav SR Srbije donet je 25. februara 1974. godine. Umesto poslaničkog, uveden je delegatski sistem. Skupština je birala članove Predsedništva SR Srbije, Saveta republike i člana Predsedništva SFRJ iz Srbije. Predsedništvo SR Srbije donosilo je ukaze o proglašenju zakona koje je usvojila Skupština.
Za prvog člana Predsedništva SFRJ iz Srbije, Skupština je izbrala Petra Stambolića.
Januara 1988. započela je ustavna reforma u Srbiji koja je završena 28. marta 1989. godine. Taj dan je označen kao dan donošenja novog ustava i vraćanja Srbiji državnog i ustavnog suvereniteta na celoj teritoriji Republike, te je proglašen državnim praznikom.
Novi ustav, Ustav Republike Srbije, donet je 28. septembra 1990. godine. Nadležnost Skupštine nije se bitno promenila. Ukinut je delegatski sistem, a vraćen poslanički. Skupštinu danas čini 250 narodnih poslanika.
Istorijat zgrade Skupštine
Zgrada Doma Narodne skupštine, prvobitno Doma narodnog predstavništva, počela je da se gradi 1907. godine, kao reprezentativno zdanje za potrebe Kraljevine Srbije. Kamen temeljac položio je kralj Petar I, 27. avgusta 1907. godine, u prisustvu najuglednijih zvanica. Zgrada Skupštine bila je završena i osvećena 18. oktobra 1936. godine, skoro tri decenije po polaganju kamena temeljca. Zbog značaja svoje funkcije, vezanosti za istorijske događaje i arhitektonskih i umetničkih vrednosti, zgrada Skupštine je 1984. godine proglašena za spomenik kulture.
Po Ustavu iz 1990, predsednik Skupštine raspisuje izbore za narodne poslanike i predsednika Republike.
Predsednik Republike ukazom proglašava zakone izglasane u Narodnoj skupštini.
Prvi višestranački izbori za narodnu skupštinu Srbije posle Drugog svetskog rata održani su 9. i 23. decembra 1990. godine na osnovu odluke Narodne skupštine Srbije.
Uporedo sa izborima za narodne poslanike, Narodna skupština Republike Srbije raspisala je i izbore za predsednika Republike. Izbori su održani 9. decembra 1990, a za predsednika Republike izabran je Slobodan Milošević.
24sedam/Katarina Mihajlović
Prvih godina posle Drugog svetskog rata, sednice Narodne skupštine Srbije održavane su u zgradi Savezne skupštine. Nakon završetka skupštinskog zdanja u Srpskih vladara republička skupština preseljena je tamo. Od samostalnosti Srbije, poslanici su se vratili u dobro poznato zdanje, u kome se Skupština i danas nalazi.
Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.
Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi
Komentari