Od heroja do zločinca i diktatora: 41 godinu posle smrti Josipa Broza Tita javnost i dalje podeljena oko njegove istorijske uloge

Na današnji dan pre 41 godinu, u Ljubljani je umro doživotni predsednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije Josip Broz Tito.

Prema zvaničnoj verziji, smrt je nastupila u 15.05 časova, u Kliničkom centru u Ljubljani, tri dana pred Brozov 88. rođendan.

pročitajte još:

Kako je Tito sačuvao ustaše?Njihovim snagama dopušteno da se bez borbi i žrtava povuku preko granice

Predsednik SFRJ je primljen u bolnicu u januaru zbog problema sa cirkulacijom. Pre smrti mu je amputirana noga, na šta nije hteo da pristane dok god je bio svestan. Već od sredine februara, bio je u veštačkoj komi.

Velika sahrana

Kovčeg sa Brpzovim posmrtnim ostacima stigao je dan kasnije Plavim vozom iz Ljubljane, preko Zagreba, u Beograd.

Sahrani je prisustvovalo oko 700.000 ljudi, kao i 209 državnih delegacija iz 128 zemalja sveta, 31 predsednik države, 22 premijera, četiri kralja, šest prinčeva i 11 predsednika nacionalnih parlamenata. Iako je Hladni rat još bio u toku, u Beograd su doputovali državnici iz oba tabora.

Tito je sahranjen u Kući cveća na Dedinju, gde od 2013. godine pored njega počiva i supruga Jovanka. Njegov grob je, uz obližnji Muzej Jugoslavije, još uvek odredište brojnih turista, posetilaca i jugonostalgičara iz bivših republika SFRJ.

Vođa partizanskog pokreta i lider Jugoslavije

Iako postoje brojne teorije o njegovom poreklu, prema zvaničnim podacima, Josip Broz Tito je rođen u Kumrovcu u tadašnjoj Austrougarskoj 7. maja 1892. godine. Bio je najmlađi vodnik austrougarske vojske, a za vreme Prvog svetskog rata su ga ranili i zarobili Rusi, pa je završio u radnim logorima u Rusiji.

Posle Oktobarske revolucije, 1920. godine vratio se u novoosnovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca i u Zagrebu se učlanio u Komunističku partiju Jugoslavije.

O njegovom probijanju do vrha KPJ nema mnogo podataka, a brojna uklanjanja konkurenata u okviru partije i dalje su pod velom tajne.

Broz po izbijanju Drugog svetskog rata postaje vođa partizanskog pokreta, a posle kraja ratnih dejstava i lider Jugoslavije.

Bio je predsednik Vlade od 29. novembra 1945. godine, a posle 1953. predsednik Saveznog izvršnog veća i predsednik Republike. Kada su godinu dana kasnije te dve funkcije razdvojene, ostao je do kraja života predsednik Republike, a od 1974. godine i predsednik Predsedništva SFRJ.

Imao je čin maršala Jugoslavije i položaj vrhovnog komandanta Jugoslovenske narodne armije. Jedan je od osnivača Pokreta nesvrstanih, čiji je jedno vreme bio i generalni sekretar.

Politička zaostavština

Brozovu vladavinu obeležile su brojne odlike oko čijeg vrednovanja i danas postoji podeljenost javnosti. S jedne strane, država je urbanizovana i industijalizovana. Pokrenute su brojne fabrike i izgrađena je putna infrastruktura. S druge strane, Jugoslavija se razvijala u većoj meri zahvaljujući stranim kreditima koji su veštački stvarali privid blagostanja.

Režim Josipa Broz Tita bio je autoritativan koji nije krasila tolerancija prema političkim protivnicima. Posle kraja Drugog svetskog rata, hiljade građana Jugoslavije koji su bili na suprotnoj strani je streljano, zatvoreno ili im je onemogućen povratak u zemlju. Posle sukoba sa Staljinom napravljen je logor na Golom otoku, gde se državni vrh brutalno obračunao sa delom partije koja je stala na suprotnu stranu.

Na ruku režimu je išla geopolitička podeljenost sveta, pa je Jugoslavija predstavljala neku vrstu tampon zone između Zapada i SSSR-a. Mnogi istoričari danas smatraju da je padom Berlinskog zida i pobedom kapitalizma, nestala potreba za takvom ulogom što je i dovelo da raspada zemlje.

Srbija i srpski narod su, u mnogim aspektima Brozove politike, smatrani za “problematičan” faktor prvenstveno zbog činjenice da su Srbi bili najveći i jedini državotvorni narod u zemlji. Po nepisanom pravilu “Slaba Srbija – jaka Jugoslavija” stvorene su autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovo, a formirane su i nove nacije čime se uticaj srpskog faktora slabio. Ustavom iz 1974. godine, data su dodatna ovlašćenja republikama i autonomnim pokrajinama, što se može smatrati i početkom raspada Jugoslavije.

Danas ne postoji jedinstven stav javnosti o istorijskoj ulozi Josipa Broza Tita. Dok je za jedne njegova politička i liderska karijera uzrok problema sa kojima se i danas susrećemo, drugi uz romantičarski žal za mlađim danima i danas vide ružičastu sliku njegove vladavine.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi