Srpkinja u borbi za "Životno delo": Naučnica Gordana Vunjak Novaković u finalu najprestižnije Evropske nagrade za pronalazače!

Srpsko američka naučnica Gordana Vunjak-Novaković izabrana je za finalistkinju Evropske nagrade za pronalazače – za inovativni doprinos u biomedicini, koji između ostalog otvara vrata regenerativnoj medicini, objavljeno je u Evropskom zavodu za patente. Rad istraživačice rešio je kompleksne probleme u vezi sa zamenom oštećenog tkiva, što je opredelilo EZP da prvi put naučnik iz Srbije bude jedna je od troje finalista u prestižnoj kategoriji „Životno delo“.

Tokom svoje naučne karijere, Gordana Vunjak-Novaković dala je ogroman doprinos inženjerstvu tkiva, ocenio je predsednik Evropskog zavoda za patente Antonio Kampinos:

– To je jednan od najperspektivnijih načina za produženje ljudskog veka i poboljšanje kvaliteta života – rekao je  Kampinos i dodao:

– Njena naučna inovacija, preduzetnički način razmišljanja i patentirani pronalasci nude mogućnost bezbednije rehabilitacione medicine kod mišićno-koštanih, srčanih i plućnih stanja, otvarajući vrata novom dobu regenerativne medicine – naveo je on.

Ovu naučniu je, još kad je bila dete, inspirisala naučna posebnost najvećeg srpskog uma Nikole Tesle, pionir je alternativnog pristupa koji obuhvata laboratorijsko uzgajanje ćelija. Svoju višedecenijsku karijeru srpska naučnica je posvetila razvoju „ex-vivo“ tehnike inženjerstva tkiva koja omogućava bezbednijii i precizniji način kultivacije koštanog, srčanog, plućnog i vaskularnog tkiva, bilo za transplantaciju, modeliranje bolesti ili ispitivanje lekova.

Pre nego što je razvila svoju tehniku, zamena tkiva je podrazumevala ili bolan graft iz tela pacijenta (autologni implantat, odnosno kost iz drugog dela tela pacijenta), ili je nosila rizik od odbacivanja od strane imunog sistema u slučaju graftova uzetih sa leša.

Tehnika naučnice Vunjak-Novaković uključuje “ex vivo” stvaranje živih bioloških graftova putem kultivacije novog komada tkiva iz sopstvenih ćelija pacijenta, u potpunosti eliminišući ove probleme.

Inače, predsednik Srbije Aleksandar Vučić profesorku Vunjak-Novaković je 2020. godine odlikovao Ordenom Karađorđeve zvezde drugog stepena za naročite zasluge u predstavljanju Republike Srbije i njenih građana i postignute izuzetne rezultate u oblasti medicinskih nauka i biomedicinskog inženjerstva. Ugledna naučnica je i kreativni ambasador Srbije u okviru Saveta za kreativne industrije pri Kabinetu predsednice Vlade Srbije Ane Brnabić.

Pionir alternativnog pristupa

Zamena oštećenog ili istrošenog tkiva je dugo bila cilj naučnika koji rade u biomedicinskom polju. Osamdesetih godina prošlog veka, kada je Vunjak-Novaković započela svoju karijeru, preovladavao je pristup kombinovanja ćelija i biomaterijala i njihova ugradnja u telo, sa namerom da takav transplant pronađe način da regeneriše tkiva. Istraživačica je pionir alternativnog pristupa koji obuhvata laboratorijsko uzgajanje ćelija uz pažljivo kontrolisanje eksternih okruženja (temperatura, pH, nutrijenti, kiseonik, faktori rasta i fizičke sile) kako bi se uticalo na vrstu tkiva u koje se ćelije razvijaju, praćeno implantacijom ovog tkiva u telo.

Facijalna hirurgija bila je primarni fokus Vunjak-Novaković i EpiBone, jedne od kompanija čiji je suosnivač. Da bi se napravile inženjerski projektovane kosti lica, nedostajuće ili oštećeno područje se skenira ne bi li se definisao precizan oblik defekta, što pomaže u stvaranju 3D modela potrebne zamenske kosti.Model se potom unosi uuređaj za mikrofabrikaciju kako bi se deo svinjske ili goveđe kosti izrezao u isti oblik, stvarajući matricu u kojoj će rasti novo koštano tkivo.

Model se naseljavamatičnim ćelijama iz abdominalnog masnog tkiva pacijenta i smešta u bioreaktor, koji oponaša precizno kalibrisane uslove u ljudskom telu, omogućavajući kosti da raste. Budući da se koštano tkivo neprestano obnavlja, animalni model je na kraju zamenjen sopstvenom kosti pacijenta. Vunjak-Novaković veruje da je EpiBone jedina kompanija koja može da izvrši individualno prilagođavanje kostiju pacijenata njihovoj biologiji i anatomskom obliku.

Evropski patent za metodu regeneracije kostiju koju je razvila Vunjak-Novaković odobren je 2016. godine. Po njenim rečima, patenti su bili presudni za pomak njenog istraživanja u komercijalnu upotrebu.

Ona je takođe razvila protokol za inženjering srčanog tkiva nalik onom kod odraslih ljudi, koji trenutno komercijalizuje TARA Biosystems, još jedna kompanija čiji je suosnivač. Ova tehnologija stvara živo srčano tkivo za biomedicinska istraživanja, uključujući in vitro ispitivanje novih lekova. Srpsko-američka naučnica je i deo tima koji predvodi istraživanje o regeneraciji teško oštećenih pluća za transplantaciju, tako što ih nekoliko dana pre transplantacije povezuje sa cirkulatornim sistemom primaoca, što može imati pozitivne implikacije na uspeh transplantacije pluća. Trenutno, do 80% donorskih pluća se odbija zbog zbog ozbiljnih, ali potencijalno reverzibilnih povreda.

EpiBone se nada da će uspeti da izrađuje projektovane koštane proizvode za decu sa urođenim deformitetima glave i lica. Trenutno, deca sa takvim stanjima moraju da prođu nekoliko operacija tokom godina, jer su potrebni zamenski graftovi kako dete raste.

Među najcitiranijim naučnicima na svetu

Naučnica je Sa više od 53.400 citata i više od 420 članaka u naučnim časopisima, Vunjak-Novaković danas spada među najcitiranije inženjere na svetu, a tokom svoje karijere dobila je brojne nagrade i priznanja. 2007. postala je prva žena inženjer koja je održala direktorsko predavanje na Nacionalnom institutu za zdravlje, a sledeće godine primljena je u Međunarodnu kuću slavnih žena u tehnologiji. Ona je prvi inženjer u istoriji Univerziteta Kolumbija promovisan u rang „University Professor“, koji ima samo petnaestak aktivnih profesora, od preko četiri hiljade angažovanih na tom univerzitetu. Vunjak-Novaković je i jedina žena na Kolumbiji izabrana u četiri američke akademije (Inženjerstvo, Medicina, Nauka i umetnost, Pronalazaštvo).

Uz EpiBone, koji trenutno ima 20 zaposlenih i privukao je više od 10 miliona evra investicija, Vunjak-Novaković je suosnivač još tri kompanije. Tu spadaju TARA Biosystems, koji izrađuje srcoliko tkivo za upotrebu u testiranju lekova; Xylyx Bio, koji proizvodi materijal specifičan za tkivo kako bi podržao rast ćelija; i Immplacate Health, koja koristi matične ćelije za suzbijanje različitih autoimunih i zapaljenskih poremećaja. Trenutno istražuje da li bi njihova tehnologija mogla da oporavi pluća oštećena usled COVID-19, i testira novi tretman zasnovan na inhalacionoj terapiji, gde aktivnu komponentu leka predstavlja molekul koji izlučuju matične ćelije.

Pročitajte još

Bravo! Srpska doktorka proglašena za ličnost godine u austrijskoj pokrajini Štajerskoj!

Ona je najbolja učiteljica u Srbiji! Đacima predaje u bašti koju su sami napravili, a oni “upijaju” svaku njenu lekciju

Uz preduzetničku i naučnu izvrsnost, naša naučnica je pokazala i impresivnu posvećenost podršci kolegama i negovanju nove generacije istraživača, obučivši preko 150 mlađih predavača, kliničkih saradnika, postdoktoranata, studenata medicine i postdiplomaca, od kojih su mnogi predavači na univerzitetima širom sveta ili rukovodioci u biotehnološkoj industriji.

Kako je istakla, mentorsku ulogu smatra jednim od najznačajnijih aspekata svoje karijere.

Pročitajte još

Ona je najbolja učiteljica u Srbiji! Đacima predaje u bašti koju su sami napravili, a oni “upijaju” svaku njenu lekciju

Bravo! Srpska doktorka proglašena za ličnost godine u austrijskoj pokrajini Štajerskoj!

– Mentorstvo je najbolja i najvažnija komponenta onoga što radimo u akademskoj zajednici. Budućnost inženjerstva i medicine počiva na mladim talentima koji se bave naučnim istraživanjima. Nagrada je za životno delo, i nominovana sam za novi pristup inženjerstvu humanih tkiva koji omogućava da regenerisemo kosti, srce i pluća koristeći matične čelije pacijenta – rekla je Vunjak-Novakovićeva za Tanjug.

Dodala je da joj je neverovatno drago što je u konkurenciji za tu prestižnu nagradu kao srpsko-americki naucnik i inovator.

Pobednici EPZ godišnje nagrade za inovaciju za 2021. godinu biće proglašeni na ceremoniji koja počinje 17. juna u 19h, a koja je ove godine osmišljena kao digitalni događaj za svetsku publiku.

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi