Od močvare do najnaseljenije opštine: Pre 73 godine počeo je da niče Novi Beograd, a prve stanare ugostili su Paviljoni

Na levoj obali Save, izgradnja Novog Beograda, naselja okruženog sa svih strana peskom i močvarnim tlom, počela je na današnji dan 1948. godine, kada je organizovana velika radna akcija kojom je trebalo da se pripremi teren za kasnije gradnju i mnogo većih projekata koji su tu planirani.

Novi Beograd je dobio ime po kafani otvorenoj 1924. u Ulici Tošin bunar, a od 1939. godine u Zemunu je izlazio i nedeljnik “Novi Beograd”.

Novi Generalni urbanistički plan Beograda, dve godine kasnije, stavio je akcenat na širenje Beograda preko Save i izgradnju Novog Beograda.

Prvi objekat koji je izgrađen na današnjem tlu Novog Beograda, bila je zgrada Radničkog univerziteta, današnja Politehnička akademija, koja je otvorena 1949. godine.

Prvi ljudi koji su se naselili na područje ove opšine živeli su u Paviljonima, koji su delimično bili izgrađeni do 1950., ali je tadašnja ekonomska kriza zaustavila gradnju.

Pored Paviljona, neke od prvih građevina bile su Palata federacije (zgrada SIV-a), Studentski grad, hotel “Jugoslavija” i zgrada KBC “Bežanijska kosa”. Kasnije su podignuti reprezentativni objekti kao što su: međunarodni kongresni, kulturni i poslovni “Sava centar”, Geneks apartmani, zgrada “Jugopetrola”, hotel “Hajat” kao i “Kontinental”.

Nakon toga, nastupio je 10-ogodišnji period obeležen brojnim konkursima i radom, kako pojedinaca tako i projektantskih timova, što je za posledicu imalo izgradnju prvih “eksperimentalnih” stambenih Blokova 1 i 2 (1958.) prema projektu arhitekte Branka Petričića, a potom i preostalih devet stambenih blokova “Centralne zone”, prema projektima tima koji su činili Leonid Lenarčić, Milutin Glavički, Milosav Mitić, Dušan Milenković i Uroš Martinović.

Rast i razvoj

U 20 godina završena je izgradnja sportsko-poslovne hale “Beogradska arena”, najveće na Balkanu, kapaciteta 20.000 gledalaca.

Takođe su izgrađeni mnogi tržni centri i poslovne zgrade kao što su: “Merkator”, “Merkur”, TC “Delta siti”, “Rodić”, “Imocentar”, “Tempo”, “Ekspo centar”, “Atrijum”, “Luk oil”, TC “Ušće”, Auto-centar “Škoda”, hoteli “IN” i “Holidej IN”.

Oblakoderi

Do sada, najveća građevina, na levoj obali Save bila je “Geneks” kula, odnosno Zapadna kapija Beograda, sa neverovatnih 118 metara visine, potom Ušće sa 104 metra, a trenutno se gradi i Kula “Vest 65”, koja će biti visoka čak 155, 3 metra.

Pored obale Save i Dunava uređena su i šetališta, poput “Parka prijateljstva” na Ušću, zatim je 2008. otvoren i “Park duginih boja” na Bežanijskoj kosi za osobe sa posebnim potrebama, kao i park “Republike Srpske” na Starom sajmištu.

Kulturno dobro

Odlukom Vlade Republike Srbije, a na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, “Centralna zona Novog Beograda” je 29. januara 2021. godine dobila je status kulturnog dobra, prostorno kulturno-istorijske celine.

Nju čini devet simetrično raspoređenih blokova 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30.

Središnja tri bloka (24, 25 i 26) nisu realizovani prema prvim detaljnim urbanističkim planovima i danas čine zaštićenu okolinu prostorne kulturno-istorijske celine.

Originalno su bili zamišljeni kao tri glavna trga Novog Beograda: svečani, centralni i stanični – koji je trebalo da formiraju Centralni prospekt između Železničke stanice Novi Beograd i Palate SIV-a, po kojem čitav današnji prostor i nosi naziv.

Blok 23, s internacionalnog aspekta, uvršten je u stalnu postavku Muzeja moderne umetnosti MOMA u Njujorku od 2019. godine.

Ipak, od te ideje se odustalo brzo, usled ekonomskih i političkih okolnosti, pa je prostorom te “Centralne zone” preovladalo stanovanje sa osnovnim funkcionalnim sadržajima.

Na polju konstrukcije i materijala, prvi put je u Beogradu i SFRJ primenjen sistem prefabrikacije, IMS sistem Branka Žeželja, koji je pružao mnogo veće mogućnosti, nego tradicionalni tip gradnje i livenja betona na licu mesta, odnosno izgradnju mega-struktura uz korišćenje betonske panel konstrukcije što je vremenom dovelo do ekspanzije autorske arhitekture i urbanizma kao i građevinarstva u tehnološkom i inovacionom pogledu.

Svi segmenti arhitekture, od projektovanja do realizacije, ukazuju na složenost procesa izgradnje zasnovanim na međunarodnim standardima posleratne moderne, ali i na ekonomskim faktorima posleratnog perioda.

Nagrada

Za urbanističku koncepciju i rešenja po kojima se realizuje Novi Beograd, Oktobarskom nagradom Grada Beograda za 1968. godinu nagrađene su arhitekte Nikola Dobrović, Milorad Macura, Stanko Mandić, Miloš Somborski, Vido Vrbanić, Branko Petričić, Aleksandar Đorđević, Uroš Martinović i Milutin Glavički.

Moderna urbana struktura “Centralne zone” doprinela je kvalitetnom povezivanju istorijskih centara Beograda i Zemuna.

Pročitajte još:

Zanimljiva geografija: Kako su beogradske opštine dobile imena?

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi