Nesebično je darovao i gradio po prestonici: Na današnji dan rođen je Nikola Spasić - veliki zadužbinar kog Beograd ne sme da zaboravi

Humanitarni rad, zadužbinarstvo, pomoć onima koji imaju manje u periodu ubrzanog razvoja srpskog društva i države u drugoj polovini IXX i prvoj polovini XX veka, dovode se u vezu sa imenom Nikole Spasića.

Ovaj poznati beogradski trgovac rođen je na današnji dan pre 185 godina - 2. novembra 1838.

Poreklom je bio iz južne Srbije, ali je njegovu porodicu, dok se on još nije ni rodio, život naneo u Beograd, zbog izbijanja ustanka u Šumadiji.

Kada je završio osnovnu školu i prvi razred gimnazije počeo je da izučava zanat u jednoj kožarskoj radnji. Upravo tu mu se javila ideja da postane i postigne ono što je i njegov gazda.

Vrednim radom je uspeo da stekne veliko imanje i istakne se iz mase trgovaca tadašnje beogradske čaršije. Prva velika kupovina bio je plac u Knez Mihailovoj ulici br. 33, gde je 1889. godine podigao zgradu od koje je imao lep prihod, s obzirom na to da je bila lokacijski u najprometnijoj ulici.

Živeo je povučenim životom, radio vredno, kafane ga nisu zanimale, a retko su ga viđali i u šetnji sa prijateljima.

Vikipedija

Sa drugom suprugom, Stankom Cajom Spasić, proveo je najduži period svoga života i stekao ogromno bogatstvo.

Velika imovina i široko srce

Dobar deo palata u Knez Mihailovoj ulici pripadao je upravo Nikoli Spasiću. Posle prvobitne kupovine placa na broju 33, na uglu Knez Mihailove i Ulice Vuka Karadžića, kupio je kuću i na njoj dozidao još jedan sprat.

Potom je kupio i imanje u Knez Mihailovoj br. 19, gde je izgradio novu zgradu, koja se sastoji iz partera i dva sprata, kao i jednog velikog pasaža sa radnjama, danas poznatog kao “Spasićev pasaž”.

24sedam/Katarina Mihajlović

Pred početak Balkanskog rata, kupio je i imanje “Sloga”, što je nekada bila svojina kneza Aleksandra Karađorđevića.

Tokom ratova, osnovao je srpski Invalidski fond “Sv. Đorđe”, kome je zaveštao veliko imanje na uglu Knez Mihailove i Ulice Vuka Karadžića.

Darežljiv prema srpskom narodu

NIje imao dece, pa je posle smrti sva njegova imovina u prestonici ostala bez ovlašćenog staraoca.

Sve što je stvorio, podelio je za života i testamentom u razne dobrotvorne i privredne svrhe. Posebno je bio darežljiv prema narodu iz južne Srbije, odakle su mu i koreni.

Zabeleženo je da je donirao prvo zvono crkvi u Prizrenu i manastiru Gračanici na Kosovu, još za vreme turske vladavine.

Podigao je pri Palilulskoj školi Đačko sklonište za siromašne đake i ostavio poveću sumu novaca za podizanje jedne bolnice u južnoj Srbiji.

Podignuti su i bolnica u Krupnju, Dom staraca u Knjaževcu, a u Beogradu na Bulbuderu Gradska bolnica, za koju je potrošeno oko pet miliona dinara.

Zadužbina je podigla na Beogradskom sajmištu izložbeni paviljon, i time ostvarila i privredno-trgovački zadatak, u duhu želje legatora. Po testamentu Nikole Spasića, iz zadužbinskih sredstava obezbeđeno je najveće zvono za Svetosavski hram.

Između dva rata, ova zadužbina izdržava nekoliko domaćih škola, od kojih se poklanja naročita pažnja školi u Štimlju na Kosovu u Domu društva kneginje Ljubice.

Takođe, Zadužbina izdaje Letopis, u kome, pored izveštaja, donosi veoma lepe članke iz oblasti privrede i trgovine, iz pera naših priznatih pisaca.

Printscreen/Google maps

Završetak Gradske bolnice posle smrti zadužbinara

Za jedan od najvećih projekata Zadužbine Nikole Spasića uzima se izgradnja nove Gradske bolnice, današnjeg Kliničko-bolničkog centra Zvezdara.

Prilikom svečanog osveštenja nove Gradske bolnice, tadašnji patrijarh Varnava je obavio obred osveštavanja u jednoj od bolničkih soba. Posle obavljenog verskog obreda patrijarh je održao govor:

Vrli pokojnik sticao je trudoljubivo svoj imetak da bi ga posle svoje smrti stavio u službu opšte koristi. Ovim svojim aktom, on se podigao u red velikih narodnih sinova, a njegovo delo dokaz je da ih naš narod još uvek ima. Ovo delo dokaz je njegove velike moralne snage, koja ga je održavala kroz vekove. Delo Nikole Spasića ne treba da ostane usamljeno u našoj sredini. Ono treba da nas podseti na naše dužnosti prema kralju, državi i narodu. Ova zadužbina u isto vreme je i jedan korak na Hristovom putu. Ona će poslužiti podjednako svoj braći našeg ujedinjenog naroda bez obzira na veru.

Po zaveštanju Nikole Spasića, bolnica je predata na upravu Opštini beogradskoj 1. decembra 1935. godine.

Pre Prvog svetskog rata, njegova imovina bila je zaveštana testamentom, a iznosila je 10 miliona tadašnjih dinara, što ju je stavljalo u red sa Nobelovom zadužbinom.

Ipak, sudbina im je bila različita. Dok je Nobelova zadužbina nastavila da se uvećava, zahvaljujući vojnoj neutralnosti Švedske i ekonomskom razvoju, sa Spasićevom nije išlo tako.

Posle formiranja 1920. godine, Zadužbina je uspešno poslovala između dva svetska rata, ali to nije drugo trajalo, jer je i sama država pretrpela velike gubitke.

Zadružbina i dan-danas postoji, ali sa simboličnim prihodima od imovine koja je preživela ratove i nacionalizaciju.

Nikola Spasić je preminuo 28. novembra 1916. godine na Krfu.

Njegova želja je bila da počiva u Srbiji, tako da 1923. godine njegova supruga Anastasija Naka Spasić prenosi njegove zemne ostatke u kapelu na Topčiderskom groblju, koju je sazidao pre balkanskih ratova.

Bonus video

Pratite sve vesti iz Srbije i sveta na našem Telegram kanalu.

Instalirajte našu iOS ili android aplikaciju – 24sedam Vest koja vredi