Na današnji dan, 1. novembar 1918. godine, pre tačno 102. godine, Beograd je oslobođen od austrougarske okupacije u Prvom svetskom ratu.
U odnosu na 20. oktobar, Dan oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu, koji se uvek proslavi na “velika zvona”, oslobođenje prestonice u Prvom svetskom ratu nema status zvaničnog praznika.
Iako je važnost ovog datuma neupitno bitna, on se obeležava tek simbolično, a veoma mali broj Beograđana zna šta se desilo tog 1. novembra. Tome u prilog ide i činjenica da se taj dan izučava samo u okviru jednog časa.
Istoričar Predrag Marković za 24sedam objašnjava tu “nesrazmeru” u obeležavanju ova dva praznika.
– Dan oslobođenja Beograda, 20. oktobar, je jedna velika borba, koja je brojala hiljade i hiljade mrtvih. To je jedna od najvećih bitaka na Balkanu u Drugom svetskom ratu. Oslobođenje u Prvom svetskom ratu je prošlo bez kapi krvi – ističe Marković i zaključuje da značaj događaja, upravo iz toga razloga, ne može da se poredi i nije isti.
Trijumfalni ulazak u Beograd, posle mesec i po borbe
Mesec i po posle proboja Solunskog fronta, prva armija Vojske Kraljevine Srbije, pod komandom vojvode Petra Bojovića, ušla je u prestonicu. Proboj Solunskog fronta počeo je u noći između 14. i 15. septembra 1918. godine, a već 1. novembra srpski vojnici oslobodili su Beograd, prešavši put dug čak 600 kilometara.
Posle naleta Dunavske, Moravske i Drinske divizije, u cik zore tog, 1. novembra 1918.godine, na ulicama Beograda pojavile su se prve komite, a pola sata pre 11 časova, u grad je prodro konjički eskadron Dunavske divizije i izbio na Kalemegdan.
Poslednji okupatorski vojnici napustili su Beograd oko 13 sati, ostavljajući za sobom pustoš i rušeći mostove.
Oko 15 sati Moravska i Dunavska divizija su se našle na liniji Veliki Vračar – Banjica – Topčidersko i Banovo brdo i Beograd je konačno oslobođen.
Tim oslobađanjem, Beograd je postao prestonica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a 21. decembra 1920. godine dobio je Krst viteza Legije časti od Francuske za hrabro držanje u ratu.
Danas se ovaj datum kada je Beograd oslobođen u Velikom ratu uglavnom obeležava polaganjem venaca i cveća na spomen-kosturnici.
Podsetnik na Prvi svetski rat
U Beogradu ima nekoliko “svedoka” koji podsećaju na Prvi svetski rat. To su Spomenik neznanom junaku na Avali, kosturnica na Novom groblju, Spomenik trećepozivcima na Vračaru, kosturnica branilaca na Kalemegdanu, Spomenik zahvalnosti Francuskoj, Spomenik vojvodi Petru Bojoviću, Spomenik Franšu Depereu, Osmatračnica sa Kajmakčalana u Pionirskom parku…
S druge strane, glavni komandant i potonji kralj Aleksandar Karađorđević nema ni spomenik. Od pre nekoliko godina, leva obala Save, od Brankovog mosta do Ušća, i i desna obala Dunava od Ušća do hotela “Jugoslavija” nazvana je Obala kralja Aleksandra Karađorđevića.
